Patrocinado porPatrocinado por

¿Cuánto tardan en desaparecer los restos de antibiótico del suelo?

M. Cedrón REDACCIÓN | LA VOZ

AGRICULTURA

Huerta de Almáciga. Plantación hecha por niños
Huerta de Almáciga. Plantación hecha por niños Marga Mosteiro

La UE establece un período de transición antes de poder certificar como tal verduras o frutas cultivadas en un terreno que fue usado previamente para producción convencional

09 jun 2019 . Actualizado a las 05:00 h.

El consumo de productos ecológicos crece. Esa demanda hace que cada vez sean más los agricultores que quieran dar el salto a ese mundo. Pero cuánto tiempo tendrán que esperar para poder cosechar en las mismas fincas donde hasta ahora plantaban verduras o cereales no certificados productos que sean candidatos a llevar el sello del Consello Regulador de Agricultura Ecolóxica (Craega). La normativa europea, según explican fuentes de Craega, marca que antes de sembrar un cultivo que va a ser certificado como ecológico tienen que pasar al menos dos años. Explican además que durante «ese período de transición, o agricultor pode seguir cultivando na súa parcela mantendo as prácticas de agricultura ecolóxica, pero en ningún caso debe comercializar o seu produto co selo. No caso de que non se trate de plantas anuais como o viñedo, frutais ou pequenos froitos, a reconversión será de tres anos».

Pero no solo basta con dejar el suelo a barbecho durante ese período. El equipo de auditores del Craega realiza controles periódicos a todos los operadores que están inscritos en el consello regulador para comprobar que cumplen la normativa europea de producción ecológica. «Unha vez superado o período de conversión, realízase unha visita de seguimento anual como mínimo. O técnico supervisa in situ o proceso de produción, evalúa o sistema empregado para asegurar o cumprimento dos requisitos, efectúa unha inspección visual dos medios de produción e, nos casos en que o considere necesario, toma mostras», apuntan.

Lo habitual, de modo general, las muestras se toman desde el comienzo del proceso de certificación o cuando hay la sospecha de riesgo de contaminación. El reglamento europeo marca un mínimo de muestras que deberán programarse a lo largo del año. También se hacen catas al azar para completar el estudio. Esas prospecciones son remitidas a un laboratorio acreditado por ENAC (Entidade Nacional de Acreditación). De detectar contaminación, esta tiene que ser solventada por el productor. Desde Craega recuerdan que en Galicia, como en la mayor parte de comunidades españolas, la acreditación de ecológico la hace un órgano público como Craega

Presencia de antibióticos en el suelo

Uno de los principales problemas de un suelo que ha estado cultivado bajo parámetros de agricultura tradicional es la exposición a antibióticos. La principal fuente por la que esos fármacos llegan hasta ahí es el ganado. Porque no solo se han usado como medicamento también como potenciador del crecimiento, aunque los cada vez más estrictos controles realizados por la UE están haciendo que ese uso disminuya. El profesor Francisco Díaz-Fierros, catedrático emérito de Edafoloxía de la USC, explica que el antibiótico llega al suelo «como dexeccións cando hai pastoreo ou ben como abono cando este é orgánico (xurro, esterco...). O rego con augas contaminadas é pouco relevante». Según los datos que existen, y de Galicia no los hay concluyentes, los antibióticos más comunes con las tetraciclinas que, como apunta Díaz-Fierros, «nalgúns casos atópanse en cantidades superiores aos miligramos por kilógramo de solo». 

La pregunta ahora es cuánto tiempo tardan en desaparecer del suelo. «Vai depender da cantidade de antibiotico que chega ao solo, de como o fai, do tipo de solos, do ambiente... e por suposto da clase de antibiótico», concluye Dñiaz-Fierros. Además, matiza que en la degradación no solo de esas mismas tetraciclinas se encuentran «vidas medias de case dous anos, o que supón que durante un tempo bastante longo van a persistir este tipo de antibióticos. De todas maneiras, a variabilidade e moi alta, pois segundo o tipo pode ser tamén de só unhos poucos días». Al mismo tiempo añade que «os efectos, xerando resistencias a estes antibióticos nas bacterias do solo son moi evidentes e a súa transferencia a cadea biotica (entre eles aos seres humanos) tamén é moi posible ainda que non facilmente demostrable. Tamén está o problema de xerar cambios xenéticos con estas caracteristicas de resistencia nas bacterias, cos seus correspondentes riscos de difusión».