Benedicta Sánchez, Goya á mellor actriz revelación, di que o premio é para Galicia porque ela é «galega galega, ata o fondo da terra». Vémonos con ela á beira do Miño. Pero ao Goya bícao e dille: «Ai, aos 84 anos namorei, es o amor da miña vida!»
09 feb 2023 . Actualizado a las 11:12 h.Non é un papel. É unha vida de película. Benedicta Sánchez (San Fiz de Paradela, 1935) trouxo para a súa «Galicia meiga» o Goya á mellor actriz revelación por O que arde: «Eu son galega galega, ata o fondo da terra. E agora estou en estado de coma, coma de comer. Coma, coma, veña a comer», ri esta trotamundos á que lle gusta mollarse, viaxar, falar, bailar, cantarlle ao Goya coma se fose un bebé. Ao cabezón bícao e dille: «Ai, aos 84 anos, namorei!». Ao cásting da película de Oliver Laxe levouna a súa filla, intuíndo que o seu fenómeno de nai ía triunfar. E a nosa «yaya meiga» brillou.
-Benedicta, falamos galego, non?
-Inglés si que non!, nin ruso, nin catalán nin vasco. Cando era pequena era case pecado falar en galego. Crieime na aldea, e cando viña a Lugo e me escapaba unha palabriña en galego mirábanme con mala cara, coma se fose rústica. Iso marcoume.
-Botouse axiña a trotar polo mundo adiante: emigrou ao Brasil e viviu en Siria, Xordania e Israel. Está de volta no Corgo. Vive na casa na que naceu?
-Non, vivo a un quilómetro e algo cara a Monforte, nun mesón que era dos meus avós. Hai un ano caeu un cacho e tirouse. E logo meu irmán e miña nai fixeron unha casa, pero as circunstancias non foron favorables, e agora a casa é máis un almacén. Non lle abro a porta a ninguén! Nin á veciña máis querida...
-Antes de recibir o Goya, xa nos dixera que volver á casa do Corgo non estaba nos seus plans.
-Eu quería ir a Valencia, a onde estaba [cando volveu para España a finais dos 70, divorciada e cunha filla por criar], pero non quedou máis remedio que vir. E aquí estou.
-Cun Goya no colo.
-Bueno... Se miro para adiante desespérome, pero como teño tendencia a mirar para atrás... Cando miro a outros que están peor ca min, digo: «De que me queixo?». Non son unha raíña, pero non vivo mal.
-Ten unha inquedanza existencial dende nena, pero a súa filosofía tamén é: «Que teño frío, poño a chaqueta. Que vai calor, quito a chaqueta». Ou non? Sempre soubo que hai cousas que non se poden cambiar?
-Hai que ter a capacidade de bailar como toca. Vivo na aldea sen calefacción. E que? Non pasa nada, cando era pequena a calefacción dábana os animais, que durmían por abaixo, e por arriba, nós. Hai que aceptar o que non se pode cambiar. Eu se chove, móllome.
-O cariño polos animais e a natureza lévao incorporado dende que naceu?
-Eu aos animais quérolles coma fillos. Os nenos sempre me pareceron moi bonitos, si, moi ben, pero para ter unha gardería non! Os animais sempre me gustou acariñalos. Os anciáns tamén se me dan ben. Incluso traballei nunha residencia de anciáns, facendo unha substitución, en Lugo, e había algún señor déspota, agresivo, que cando chegaba eu de camareira e dicíalle: «Como quere o pan?», dicíame: «Non me marees!». Pero cando deixei o traballo animou a todos a firmar «para que esta bendita no se marche».
-Fai honor ao seu nome, bendita. Non lle dixo un cura que ten madeira de santa?
-Si, si mo dixo, si. E máis dun sacerdote díxome: «Benedicta, no sabes tú el nombre que llevas». Pois a min nunca me gustou gran cousa... E no Brasil, cando daba a miña tarxeta de fotógrafa, as amigas dicían: «Quita o nome, cámbiao por Sánchez Vila, non poñas Benedicta». E como ao vulgo hai que falarlle en necio, americanicei o nome e púxenme Benny. Ooooh, que glamour [risas].
—Agora sobran os apelidos. Dicimos Benedicta e ninguén dubida quen é.
—Si, agora Benedicta ata na sopa!
—Como se sentiu ao escoitar o seu nome nos Goya? Ao recibir o primeiro premio da noite grande do cine español?
—... Si, para eu ensinarlles o camiño! Ás que saben todo, eu que vou a cegas, como o cego de Rebordáns, que o que non ve cos ollos apálpao coas mans! Tiven que desfilar e tatexar. Porque para min o de aprender cousas de memoria é imposible dende pequena. Sacar sobresaliente non foi o meu. Pero dicían que era «una niña muy inteligente». Chapar é para min imposible. Iso é usarme, e eu quero ser eu.
—Non houbo unha mestra en Lugo que viu máis aló dos boletíns académicos?
—Si, e débolle todo. Primeiro, meus pais. E despois, Elisa Polanco González, que lle dixo a meu pai que eu tiña que saír do campo. Ela díxolle que eu podía ir para a súa casa. E acolleume para estudar en Lugo sen pedir nada a cambio. Despois puiden quedar cuns coñecidos de meu pai, e xa puiden deixar a dona Elisa en paz.
—Por que casou tan nova, aos 17?
—El era un home culto, case doce anos maior ca min. Non era rubio de ollos azuis, pero era unha libraría ambulante. E dicíame xa daquela que o home trataba de someter a muller, que non podía ser. Un home como para esta época! Tal foi que me apaixonei por el. Non necesitaba que me chamase para seguilo, fun eu. Unha persoa encantadora... Logo separámonos. Pero hai un dito: «O amor non morre, e se morre non era amor». O amor que sentín por el sígoo sentindo hoxe, o que pasa é que na vida hai circunstancias. Nós eramos emigrantes, tiñamos esa loita pola supervivencia, ese «que si tú, que si yo». As discusións empezaron a ser fortes e el tiña pouco arranque para loitar pola vida. A min, en canto cheguei a Río, abríronseme as portas. Empecei servindo no chalé dunha familia millonaria. Déronme un cuarto grande, iluminado a máis non poder, coa súa coqueta. Déronme vivenda para min e o meu marido, esa foi a miña condición, porque non podía estar traballando e pagando unha pensión por el. Despois o meu marido e mais eu fomos xerentes dun bar.
—A súa vida é unha novela que lle leva a contraria a iso que lle dicía súa nai...
—Miña nai dicíame: «Ese mundo que ti queres non existe». E eu: «Pois o teu non o quero!», casar e... A min os homes, naturalmente, atraíanme. Gustábanme, e aínda me gustan, aínda que non os use para nada! E vexo que os de agora son máis guapos, «majos», relaxados, non sei... E elas tamén.
—Benedicta semella unha contradición, unha trotamundos coa liberdade por bandeira, pero cun forte apego familiar.
—Eu non me negaba a ser nai, para dar continuidade á cadea. E despois de separarme, tiven a oportunidade de selo. Hai esa frase que di: «Hai que plantar unha árbore». Plantei moitos piñeiros. «Escribir un libro». Escribín os meus poemas. Con 34 anos faltábame ser nai. O que non quería era xuntar os trapiños. A experiencia que tivera xa era suficiente. Quería un varón, porque eu como muller non quería outra sufridora. O pai quería nena, e gañou el! E hoxe estou moi contenta. Como non quería quedar sen ser nai, pensei: se vexo un home que me guste... A min se me venden o espermatozoide non o quero. Eu quería pel con pel, pero tiña que ser con alguén que tivese sex appeal, que a cousa fose coma Deus manda, aínda que fose de xeito animal. Recordo que na óptica onde traballaba daquela o dono tiña patillas e o empregado bigote, e ríanse: «Aquí hai dous candidatos, se sae con patillas é de Jonathan, se sae con bigote é de Hugo». Riámonos, unha «juerga» con iso. Alguén dixo: «Coidado cando lle pides algo a Deus, porque un día concédecho». Un día, a esposa duns amigos que tiñamos o meu marido e mais eu veu onda min e díxome que o seu home ía viaxar. El cando viaxaba pasaba un ano fóra, en Rusia, na Alemaña oriental, nos Estados Unidos... Apaixoante. Non ía a un hotel de cinco estrelas, senón, como se di na Arxentina, como un linyera [trotamundos]. Durmía en albergues e estacións. El era un linyera con millóns...
—«Linyera» tamén é vostede.
—Eu nacín así. Dásme un palacio ou un bosque e vou para o bosque. Quero natureza. Non valería para millonaria. Se me desen millóns meteríaos nunha mochila, iría pedindo pousada coma na posguerra, e ao que me tratara ben deixaríalle un sobre con diñeiriño, e ao que non, un sobre cunha nota: «Procure ser bueno».
—Que lugar do mundo a acolleu mellor?
—Onde estiven. Podo dicir onde non me sentín ben tratada: en Siria, en Alepo. Alí sentín que me faltaban ao respecto, catro ou cinco mozos que andaban mascando algo viñeron todos a por min e cuspíronme. Non o esquezo. De Turquía teño, en cambio, un recordo marabilloso. E en Israel cheguei ao paraíso.
—Cal foi o mellor momento que recorda destes 84 anos de vida e camiño?
—O momento no que descubrín que se podía vivir sen comer carne, que non había que matar animais para vivir. Pero a vida é cómica, porque os mellores amigos que tiven en Valencia eran cazadores... E mira que de nena gustábanme as frebas, e empapar o pan co touciño. Miña nai dicíame: Ti tes estómago de avestruz! Non queres que matemos o coello, pero ben que o comes despois...». Chegou un momento no que tomei a decisión de non comer carne, para non vivir na contradición.
—Que foi o que máis lle impresionou dos premios Goya, da alfombra vermella?
—Ai, dos Goya? A multitude. Non sabía que ía a xuntar tanta xente... A Penélope [Cruz] vina moi guapa. É moi guapa.
—E Antonio Banderas que lle pareceu?O seu discurso foi emocionante.
—Non conectei con el...
—Con Almodóvar si, que unha das imaxes da gala foi ese momento en que lle bicou a man. E vostede correspondeu.
—Almodóvar ten algo, ten algo que eu me vexo necesitada de quererlle. É fabuloso.
—Xa o coñecía de antes?
—Non.
—Gústalle o seu cine?
—Bueno... Eu non son moi de cine, e de televisión menos. Cando chegou a televisión á casa o primeiro que fixen foi tapala cun saco negro e poñela contra a parede.
—Non lle ofrecería Almodóvar un papel?
—Non, non, aínda que se apaixonara por min non houbo oportunidade. E por que me ía querer a min? Sobran anciás e mulleres novas, estupendas, e guapas.
—A algún reporteiro da gala, a ese que lle pediu que se gañaba o Goya dixese: «Me siento perita», preguntoulle se quería ser o seu neto, non?
—A quen? Non sei... Mira, se me desen mil euros por recordar cada cousa que dixen nos Goya non gañaba nin un céntimo!
—Este mundo é distinto ao de hai anos, ao de cando emigrou e ao da posguerra? Ou hai ciclos que se repiten e non cambia o esencial?
—Dáme moito medo a situación. Porque a mamá de todos, a mamá terra, vaise enfadar e darnos unha sacudida que non vai quedar ninguén. Como non cambiemos... Os intereses creados son moi fortes, moven os fíos. E nós non deixamos de consumir. Se che piden que non uses bolsas de plástico, aplaudo, moi ben, pero o plástico está en todos lados. E hai que ter conciencia, que falta, ser responsable. Se non, vaise acabar. Pero desde que nacen dinche que o que vale é ter diñeiro, vencer na vida. Se eu volvese de Brasil con millóns, aínda que fose cunha enfermidade venérea, pero con xoias e bos coches, ía impresionar máis... Mídese o valor da xente polo material.