Francisco Iglesias é testemuña viva dos fríos anos da posguerra; este mariñeiro é, tamén, depositario de moitos saberes sobre os segredos do mar, das artes de pesca, dos costumes mariñeiros e, en definitiva da vida no Grove
04 feb 2023 . Actualizado a las 04:46 h.O mar foi sempre o medio de vida das xentes do Grove, directa ou indirectamente; aínda o é hoxe. As bateas, a pesca ou a conserva seguen a soster a centos de familias da localidade. Sábeo ben Francisco Iglesias, memoria viva dunha xeración de mariñeiros que non só se enrolaron en ocasións en barcos mercantes, senón que loitaron para mudar o sistema en beneficio de todos: dende lograr que as pesadas do marisco fosen por quilos en lugar de por peza ata que só se fose a faenar de luns a venres.
Viviu anos duros, pois a Guerra Civil estalou cando tiña tan só cinco anos e seu pai, como moitos outros tivo que ir. «Foron tempos difíciles, íamos a buscar comida coas cartillas de racionamento, e na casa eramos catro irmáns», lembra. Os tempos da posguerra non foron mellores, pero había que levar cartos á casa. Corría o ano 1939 ou 1940 cando o pai volveu e fixo unha dorna de tope. Foi unha vez ao mar, con oito anos «pero mareábame». Tres anos máis tarde, con once, xa comezou a ir de maneira regular, «ao rastro», explica.
Aprendeu a defenderse, e con catorce anos tivo que quedar ao mando. «Meu pai enfermou dun virus parecido ao tifus, e fun só a pescar durante uns seis meses». É algo do que se sinte especialmente orgulloso. E daquela, saír a pescar non era coma hoxe. Non había aínda barcos a motor, ían a remo e a vela. Botaba as nasas para o camarón e a nécora, e tiña tamén un aparello para a encarnada. Traballaba toda a noite e logo de día ía coller a encarnada. Eran xornadas interminables, «entre unha cousa e outra dezaoito horas».
Ao igual que a maioría de homes da súa idade, tras casar e ter fillos foi para Alemaña, a buscar praza nun mercante. Estivo en máis dun, pero lémbrase especialmente do Tenerife, unha embarcación que cubría a ruta que ía cara África e que facía parada en Ceuta e Melilla. Transportaban carbón, froitas, incluso alpiste. Francisco era mariñeiro experimentado así que incluso facía as manobras para levar o barco. «O certo e que non nos entendíamos con eles, porque non tiñamos nin idea de alemán, pero poñíannos diante un cadro con pesas para marcar o rumbo e con iso chegaba». Houbo unha vez que tivo que cambiar sen avisar a dirección despois de ver un barco no fondo; había que intentar non embestilo. Non foi a única aventura, pois tamén cubriu noutra gabarra a ruta polo Báltico.
Xa despois tivo unha vida moi estable. Comprou co seu pai un barco, o Con de Feno. Empezaron cos miños e as raeiras a ir á captura dos centolos, os linguados e as robalizas. Cando pechaba a veda dos centolos, á pescada, «aínda que cando me tocou ir a min no había moita». Trala xubilación de seu pai comezou a ir en solitario, unhas veces con tripulantes e outras non. Eran tempos nos que todos arrimaban o ombreiro. El chegaba a descansar e súa muller ía vender á lonxa, e logo tras descansar un chisco había que ir meterlle a encarnada ás nasas.
Daquela época o máis rendible era, segundo apunta, o marisqueo. «Houbo un tempo no que todos iamos á zona do Bao, na Illa de Arousa, iamos centos de dornas de toda a ría, e facíase vida en Vilanova». Fala do mes de outubro, que eran cando as fábricas mercaban o marisco, porque era cando estaba máis cheo.
En chalana, ían tamén ás sardiñas ao xeito, por Marín e aquela zona, pero tamén na casa. Un día na Barrosa, en San Vicente, «puxeron ao axexo», que ven sendo largar o aparello antes de que se poña o sol; aquel día cargaron a embarcación ata os topes. Vese que os compradores tiñan unha curiosa maneira de manifestarse para mercar. Poñíanse por alí en lugares estratéxicos coa luz acendida, «e así sabías que viñan mercar e ías facer o trato», sinala. Eses compradores logo irían venderlle as pezas ás fábricas. A Barrosa era entón un punto de encontro. E non só se facían tratos, tamén se almorzaba sardiñas asadas.
Francisco foi dos que loitou para que o traballo no mar mellorase, houbese uns dereitos, «en beneficio de todos». Non sen enfrontamentos, conseguiu con moitos compañeiros que as nécoras e os centolos se vendesen por quilo. «Era o lóxico, ti ías a un ultramarinos e mercabas por gramo os alimentos, aquí tiña que ser o mesmo, e cando se conseguiu, foi cando por fin empezamos a ver os froitos do traballo». Os compradores que non estaban de acordo botaron un tempo boicoteándoos, pero logo todo comezou a normalizarse. «Tamén se conseguiu que se puxese un tope de prezo, ao chegar ás mil pesetas, paraba a poxa», lembra. Foi no momento que as familias tamén comezaron a ir á lonxa a mercar. «Foi unha boa vida», di, da que quedan mil batallas por contar.