Viviu a rodaxe máis complicada da súa vida en «Ons», no top do máis visto en HBO. «A illa ten o perigo de morrer de éxito», advirte o director galego do momento. Afondamos na súa topografía sentimental
27 ago 2021 . Actualizado a las 11:13 h.Cunha lúa vermella sobre o mar, o que apunta como director galego do ano asistiu á primeira proxección de cine da historia de Ons. Na illa do tesouro da infancia de Alfonso Zarauza (Santiago, 1973) tivo lugar ese fito, e houbo que facer un bo despregue. «Houbo que levar todo o equipo, 150 cadeiras... Houbo que levalo todo! Foi complicado, como a rodaxe», resume Zarauza. A súa película Ons triunfa en HBO e comezou hai pouco en París o percorrido internacional, tras a inevitable parálise pandémica
-Que terá «Ons», tan singular, que non deixa de medrar en público?
-É sorprendente! E eu encantadísimo de que unha peli en galego, cun pouso autoral, sexa do máis visto nunha plataforma como HBO.
-Como se fai iso, manter a ollada de autor e conquistar ao gran público?
-Aínda que intento facer pelis rigorosas, e esa é a miña maneira de entender o cine, quero facer cine para a xente. Non me interesa só facelo para museos de arte contemporánea. E a xente está a pedir outras cousas, está a notar a diferenza entre chegar a casa e ver series nas que che dan todo mastigado a ver outras cousas que fagan traballar un pouco á cabeza.
-A Ons que viviu o equipo da peli foi moi diferente á illa no verán.
-Ons en outubro e novembro é dura climaticamente, cambiante. De repente entraba un temporal, estaba oito horas venteando por todos lados, e pasaba... Non é como en Santiago, que os temporais quedan tres días de vacacións. En Ons despois do temporal viña un solazo incrible. En outono énchese de verde, é radiante.
-Ons é unha vella amiga súa...
-Si. Coñecina e ameina de diferentes maneiras. Na infancia era un sitio de praia cos meus pais. Na adolescencia, un lugar ao que ía cos amigos a emborrachar e facer cámping libre. E máis adulto, coa miña parella, cun grupo de amigos a comer ao Checho. Nos últimos cinco anos, para a peli, fun un par de veces ao ano para conseguir información e coñecer a xente. Coñecín os fareiros, unha especie en perigo de extinción, xente moi interesante que me abriron a porta dos faros. Dous deles son irmáns de Ángel Carracedo e irmáns á vez doutra fareira, a de Sálvora.
-Este cine din que é fráxil, pero non é fráxil nin periférico, díxonos hai pouco.
-Hoxe estás no centro do mundo en canto tes un ordenador con Internet e un aeroporto preto. Síntome no centro do mundo. Eu non me sinto para nada periférico. O cine galego está forte, está indo polo mundo adiante.
-Pódese manter esa condición de illa na ollada, no xeito de facer cine, e á vez estar dentro do sistema?
-Por suposto. A xente xa non traga tanto coa torpeza dos lugares comúns. A illa é un mundo en si mesmo. Cando estás alí, a cabeza funciona doutra maneira. A partir das doce non hai luz, non andas co teléfono, cando te moves non vas a ningún lugar, das voltas... Estar alí é sentir un pouco o que sente quen fai o Camiño de Santiago, que volve transformado, máis sensibilizado. A illa ten algo máxico e moi poderoso.
-Cambiou moito a illa cos anos?
-Moito. Ten o perigo de morrer de éxito coa invasión turística. Está ben para a economía, pero, ao tempo, ten o perigo de perder a autenticidade e converterse nun circo temático, que, en lugar de habitantes como Cesáreo ou Victoria, teña un camareiro explotado. O factor humano pode empobrecerse, coma a paisaxe. Pero eu non estou en contra do turismo, senón da masificación. Se non respectamos a autenticidade, nos cargaríamos un tesouro único. Non creo que a ninguén lle apeteza converter os lugares únicos en lugares desalmados, como son os aeroportos. A miña imaxe do inferno é un aeroporto, limpo, aséptico...
-Hipnotízanos en «Ons» a forza de Melania Cruz.
-Deuno todo tanto que, cando acabou a peli, colleu unha depresión. Non estou orgulloso diso. Díxenlle: «Melania, non pode ser, a saúde é sagrada». Pero ela non o pode evitar, tiña o personaxe de Mariña tan metido no seu corpo, no seu espírito, viviuno tan intensamente que, un par de días antes de acabar a rodaxe, bloqueouse. Ela é incriblemente boa, non falla nunca. Pero bloqueouse nunha escena por agotamento emocional. Tivemos que parar un momentiño a rodaxe, media hora, camiñamos, logo volveu e fíxoo perfecto, como sempre. Melania é unha actriz fascinante, o vive todo tanto... Esta peli sen Melania non sería igual.
-Está tamén na súa nova película, «Malencolía», que vén de finalizar a rodaxe no Carballiño. É a súa musa?
-Si. Traballo con actores cos que me entendo. Melania é, agora, a actriz, coa que máis me gusta traballar. Pero tamén están Ledicia Sola, Marta Lado, Xúlio Abonjo, Morris, Miguel de Lira. Cada un encerra unha personalidade. Eu cóidoos, eles cóidanme moito a min. É parte do bonito que ten esta profesión... se a fas bonita. Cando non é así, acaba sendo como ir traballar a Citroën.
—«Ons» ten un punto extraterrestre, pero fala de cousas moi humanas, recoñecibles, a crise das relación, a perda, a infidelidade... a soidade das parellas.
—Si. Aínda que parezan crises ficcionadas, todas as parellas teñen crises dentro, cousas das que non se fala. A vida non é perfecta, é fermosa pero é complexa. Hai crises que xeran fantasmas en nós que fan que ás veces as relacións vaian apodrecendo. Pero non se trata só de mirar a enfermidade da relación, senón tamén a fermosura da resistencia das relacións.
—Fainos reparar no misterio das relacións. Hai drama, pero hai humor.
—Si, non podo evitalo! De feito, Malencolía [a estrea podería ser para finais de outubro, no Festival de Ourense] é unha peli que é moito máis lixeira, entretida, con máis humor. Dimos todos tanto en Ons de intensidade que necesitabamos facer algo diferente para quitarlle ferro á vida. Malencolía ten thriller, humor, misterio, medo... O medo é parte da nosa literatura, dos nosos contos orais, dos das nosas bisavoas. Hai un medo que na illa de Ons segue estando aí. Porque non teñen faloras e pasan medo pola noite.
-En Ons, na peli e na illa, está a súa topografía sentimental?
-Si. Seguramente, a razón pola que me deu por falar diso é porque levaba uns anos con relacións que feneceron, e sempre che queda esa tristura do que puido e ser e foi pero rematou. Aínda que teño unha relación marabillosa con todas as miñas exparellas. Son tres, e agora son as miñas mellores amigas. Coas miñas ex teño amizade, por iso non teño sensación de fracaso. Penso nos anos vibrantes e no que me deron. Vivir é isto, pasar por cousas duras e por cousas boas.
—Hai moito contraste entre os illáns e os do «continente», nós os de fóra?
—Hai moitos graos. Habitantes que estean alí os doce meses do ano só quedan Cesáreo e Victoria, e agora ela está enfermiña. Eles dous son os últimos habitantes da illa. Despois, hai unha chea de xente que naceu alí e acabou marchando para Bueu, pero manteñen a casa en Ons, como Pepe de Miro. Cando poden escapan para a illa, pasan alí nove ou dez meses do ano. E hai outros que van en Semana Santa ou en verán, ou para as festas. Pero todos adoran a súa illa, non lles fales mal dela; todos queren morrer e enterrarse na súa illa. Téñeno moi no peito.
—Sorprende atopar ao grego Pikionis en «Ons». Descuberta grande para min. Hai poucas referencias intelectuais, pero esta parece moi escollida.
—É o único intelectual que sae na película, ten importancia. A xente non lle gusta que lle atiborren de información intelectual. Se tes curiosidade e indagas, ves que esa Topografía sentimental existe.
-Dende Galicia olla o mundo. Hai cousas que só se poden dicir cunha palabra galega, como as crebas, non?
-Claro! Non hai unha palabra para traducir creba ao castelán, ao inglés ou ao francés... non que eu saiba. É unha palabra que ten que ver co noso mar, coa Costa da Morte. Simboliza a riqueza do noso mundo. Se temos esa palabra é porque temos todo un mundo detrás dela.
—O cine galego non está encallado.
—Non! Vive un momento moi doce. Non sei a razón, pero hai unha chea de directoras e directores que están levando o noso cine polo mundo adiante, prestixiando o noso país, a nosa cultura, a nosa lingua. É algo marabilloso.
