Un pé no ano novo

Miguel-Anxo Murado
Miguel-Anxo Murado LIBRO DE HORAS

OPINIÓN

03 ene 2015 . Actualizado a las 05:00 h.

Entre un ano e outro pasa unha liña imaxinaria que non está marcada realmente en ningures, senón que a constitúen xestos repetidos, tradicións, palabras, sons: comer uvas -en España-, ou lentellas -en Italia-, disparar bombas de palenque, darse baños nun río xeado, beber viños escumosos que a maioría raramente proba agás ese día, bicarse cando soa o himno escocés Auld Lang Syne -nas películas-, correr unha maratón... Como en todos os rituais, hai prohibicións e obrigas que parecen arbitrarias: evítanse algunhas comidas, favorécense outras -o criterio para distinguilas parece que é, en principio, o prezo. Todo isto xira en torno a un feito astronómico. Non se trata dun feito singular, senón precisamente todo o contrario. As multitudes reúnense nas prazas das principais cidades do mundo para mirar atentamente cara arriba e faise un silencio insólito para escoitar os golpes das horas, como se o ano chamase á porta. As cadeas de televisión contratan presentadores, actores e celebridades por grandes sumas de diñeiro para que nos digan a hora. Porque co paso dos anos se foi creando toda unha rama da industria do entretemento dedicada a determinar coa maior precisión posible en que momento sucede a media noite.

Dividida así toda a humanidade en corenta grupos, segundo o uso horario, non hai posiblemente ningún outro instante do ano no que tanta xente repita os números do un ao doce. Pero a fin de ano consiste xustamente niso: en solemnizar o instante. Para que a xente celebrase esta festa, en Liberia suspendeuse o toque de queda establecido por medo ao ébola. En Shangai máis de trinta persoas morreron por celebrala. Consciente ou inconscientemente, a xente ten medo a pasar ese momento soa, ou sobria, ou vestida coa roupa de todos os días, ou na casa. Nas metrópoles, a fin do ano é como un pequeno ensaio xeral da fin do mundo, pero sen o pánico e sen a desesperación. De feito, o sentimento que se invoca nesta gran cerimonia planetaria é a esperanza. Despois de todo, para iso existe o tempo, no fondo: para dar ás cousas e ás persoas a oportunidade de cambiar.

Poderíase pensar que esa liña imaxinaria que divide un ano doutro é como algunhas fronteiras do norte de África: un límite trazado con regra e cartabón, unha ficción que non se corresponde con nada real. É certo que non semella que os anos rematen nin que empecen de golpe. Existen os recordos e as cousas pendentes, as ilusións e os arrepentimentos. Todo iso fai que o tempo non pareza unha liña que avanza, senón máis ben unha marea que vai e ven, levando algunhas cousas, traendo outras. Tamén temos a impresión de que o tempo se acelera a medida que pasa a vida, xirando como un carrusel cada vez máis veloz. E isto a pesar de que os científicos nos aseguran que o tempo non deixa de retardarse, entre un milisegundo e dous por século, consonte a rotación da terra vai perdendo forza -dentro de 200 millóns de anos, cada día durará vinte e cinco horas.

Quizais niso consiste todo ese ritual complicado, as uvas, o cava, a festa: en ser escenificar o feito de que o tempo, a pesar das aparencias, pasa, e de que avanza sempre na mesma dirección. A vida non é triste, o que é triste é non poder repetir as partes que saen mal, e iso é o que nos impide o tempo. Por iso, porque necesitamos un punto para comezar outra vez, temos esta celebración que consiste en imaxinar que entre un ano e outro existe un pequeno espazo para poñer o pé e tomar impulso. Como o nadador que chega ao final da piscina pero quere seguir nadando.