A primeira festa da árbore na comarca celebrouse en Chantada en 1912
22 ene 2017 . Actualizado a las 05:00 h.En 1901 o Círculo das Artes de Lugo realizaba dentro da programación das Festas de San Froilán o primeiro achegamento ao «estudo acerca dos medios máis práticos para realizar e arraigar a Festa da Árbore na provincia de Lugo, de tal modo que todas as localidades e concellos, os sacerdotes e os mestres, as mulleres e os homes de boa vontade contribúan a ese fin con espontaneidade, perseveranza e entusiasmo», recibindo polo traballo un premio do senador do Reino Mariano Belmás.
Os responsables do Círculo afirmaban que esta celebración «supón un grao de civilización pouco común: é unha festa cultísima e á vez que educa o espírito proporciona positivas vantaxes. Por conseguinte, falarei para censurar iso de alcornoques en sentido de befa para Lugo, que causaría indignación se non nos coñecésemos todos e non soubésemos que na Coruña non pode arraigar idea algunha de desprezo para o resto de Galicia». Entre estes dimes e diretes provinciais polos primeiros caos organizativos, o ministro de Agricultura, Industria, Comercio e Obras Públicas Manuel AllendeSalazar, asina un real decreto o 11 de marzo de 1904 que pretendía estimular a organización de festas da árbore, co dobre obxectivo de educar e de ampliar a superficie plantada con exemplares en boas condicións e situados «naqueles sitios en que máis beneficios poidan reportar». Para conseguilo, o Goberno propoñía, entre outras cousas, que as plantacións se fixesen en alamedas e camiños, que as sementes se ofrecesen gratuitamente, e que houbese premios en metálico de 25 a 75 pesetas.
A primeira asociación de amigos da árbore constitúese en Madrid en febreiro de 1911. Un ano despois xa se preparaba a primeira festa da árbore da comarca de Chantada. Celebrouse o 20 de abril de 1912 en Santa Eulalia de Pedrafita (Chantada). Era a primeira Festa da Árbore da comarca e chegou a haber unha segunda o 20 de marzo de 1913. Organizáronas Eduardo Prieto, mestre de escola de Podente, e Manuel Lorenzo Gil, inspector de primeiro ensino da provincia. Publicacións da época contaban que o repique de campás e disparo de bombas ás oito da mañá anunciaran o festival, «presentándose os nenos e nenas da expresada escola formados en dúas filas e dirixidos polo seu mestre no adro da igrexa parroquial para oír a Santa Misa».
Oficiou a misa o párroco Elías Capón Paz que expuxo «en sinxelas e elocuentes palabras as belezas daquel convite, do que ían practicar, insistindo na necesidade que todos temos de alimentar as nosas almas con aquel divino manxar». Durante a comuñón os nenos do coro «entoaron cánticos ao Santísimo Sacramento» e á saída repartíronse galletas e pastas. Ás dúas da tarde unhas bombas de palenque deron o sinal para que os nenos «provistos dos arbolillos que plantaran nos foxos xa preparados no cruceiro e camiño que desde a igrexa conduce á estrada de Lugo a Ourense, dirixíronse ao lugar da plantación cantando con moito gusto o Himno da Árbore».
Unha vez bendicidas as árbores participaron na súa plantación o concelleiro Manuel Díaz Rubinos, o cura, o mestre, o propietario Manuel Vila e varios nenos. «Nunha improvisada tribuna leron con boa entoación uns discursos os nenos: José Ledo, sobre a importancia e utilidade da árbore; Emilio Montenegro, presentounos as árbores como a habitación dos paxariños e estes como moi útiles ao agricultor; Humberto Prieto censurando duramente o abandono e desdén con que se mira ao cultivo do arboredo e Abelardo Díaz uns versos».
Festa en Chantada
O 28 de xaneiro de 1913 o inspector provincial de Lugo Manuel Lorenzo Gil, publica no Boletín Oficial da Provincia (BOP) unha circular referente á Festa da Árbore para involucrar os docentes de primeiro ensino na súa organización. Pedíalles que «un dos domingos do corrente mes ou na primeira quincena do de marzo, celebren, co maior esplendor posible, festas escolares». A circular indicaba ademais que no anterior ano foran plantadas «1.655 árbores nos 34 festivais celebrados, aos que concorreron 6.228 escolares».
O 9 de abril de 1913 «cun día espléndido e gran solemnidade, celebrouse en Chantada a Festa da Árbore». Pola mañá deuse na Alameda «unha misa de campaña á que asistiu moita xente dos arredores e os nenos das escolas nacionais e dalgúns colexios particulares. Terminada a misa, pronunciaron discursos alusivos ao acto a nena Celsa Lorenzo e a profesora dona Áurea Rodríguez. Dirixiron ademais a palabra aos nenos o señor Marquina e o alcalde señor Macedo (Lorenzo Vázquez)».
Despois pasaron os nenos ao campo «onde se plantaron moitas árbores, bendicindo o acto o párroco don Gerardo López. Pola tarde celebrouse unha xira nunha gran castiñeira onde os nenos cantaron un Himno á Árbore. Neste momento repartíronse as merendas, que se consumían coa natural alegría polos nenos, ofrecendo un aspecto pintoresco. Ás nove da noite, celebrouse unha función teatral no teatrillo na Liga de Amigos».
Cen plantas, mínimo
O gobernador Pío López Pozas introduce en decembro de 1924 para «a celebración da culta e patriótica Festa da Árbore» importantes novidades, como que cada concello plante anualmente un mínimo de cen árbores no seu termo municipal nos campos da feira, prazas destinadas a mercados públicos, estradas e paseos. En abril de 1926 e tras recadar catrocentas pesetas, en Taboada celebraron a súa primeira festa: «Ao albear disparáronse varias bombas, houbo repique de campás e a Banda de Música de Chantada tocou dianas. Ás dez houbo solemne misa de comuñón xeral, con acompañamento de música. Ás tres da tarde verificouse a plantación de cincuenta árbores no campo da feira».
Inmediatamente despois da plantación «procedeuse á repartición de merendas aos nenos, polas señoritas desta localidade ao que seguiu unha romaría que amenizou a Banda de Música ata a posta do sol. Como fin de festa houbo unha gran velada teatral, organizada polo elemento novo e os mestres, a beneficio das escolas nacionais. Por unha sección de afeccionados representáronse as bonitas comedias A canastilla e Os paspallás, e por nenos o diálogo cómico Que prezo lles poñeremos! e o xoguete cómico A rifa do Galo”.
Os contos de «El buen Luisito»
En 1946 o réxime franquista encarga a J. Iglesias o libro de normas e consellos A Festa da Árbore nos Concellos, «destinado a solemnizar esta fermosa Festa nos concellos de España, e a espertar no corazón dos nenos das Escolas o amor á árbore, como amigo excelso da Humanidade». Se durante a ditadura de Miguel Primo de Rivera nacía o exemplarizante neno Pepito el Bueno, con Francisco Franco sería El buen Luisito o novo personaxe adaíl das «novas traxectorias e distintos camiños» da Festa da Árbore. Todo un símbolo para tentar «lograr fins educativos encamiñados a espertar o patriotismo e o fervoroso culto ao arboredo». Luisito crece e aos 30 anos «converte un monte pelado nun inmenso bosque», e tranfórmase en excelentísimo señor don Luis Pol y Galán ao alcanzar os 50 anos e obter a Medalla do Traballo e a Gran Cruz do Mérito Agrícola. O soño de don Luis cumpriuse, o seu amor polas árbores empezou a dar rendemento económico e triunfou como multimillonario industrial madeireiro: «Ao seu gran bosque xa entraban constantemente trens e camións… e saen cargados de riqueza inmensa, preciosa…». Morreu aos 112 anos e hoxe recórdao unha estatua de bronce e granito «no paseo amplo dun fermoso xardín no medio da frondosidad das árbores que el plantara, que lle serven agora de honrosa escolta».