Escoitei o cociñeiro Ferran Adrià pola radio dicindo que apenas ten lembranzas da infancia, e que só consegue rememorar algúns episodios da nenez apoiándose nas conversas coa familia, cando son os outros os que recordan. Non sei se esa curiosa amnesia é unha virtude ou unha carencia, pero si que o ideal sería poder lembrar á carta, sen sobresaltos. Teño para min que non abundan, por exemplo, os escritores desmemoriados: alguén que bota horas pelexando cun verbo está obrigado a combater a peito descuberto contra a súa biografía, camiñando en dirección contraria ao paso de tempo. Unha tendencia á evocación irrefreable, ás veces enfermiza, pero coa que se alimenta a profundidade dunha obra. «Gústame erguer o meu presente conforme un pasado que xa non vai volver, vagar como unha sombra, sen necesidade nin obxectivo, apesarado e triste, polas rúas e recantos de San Petersburgo», escribía Dostoievski en Noites brancas. As máscaras coas que nos agochamos estes días, e que tantas veces dificultan o recoñecemento, impoñen unha identificación a través dos ollos. E sabemos que a forza da mirada, selo inalterable de noso, queda configurada na infancia. Por iso non nos sorprendemos cando ese coñecido co que nos atopamos pola rúa, dobregado polos envites do tempo, segue sendo o mesmo que hai trinta anos. Pero só polo xeito en que nos mira. Esa memoria de nós mesmos que agroma por incitación, ou coa que mantemos unha distancia prudencial para non precipitarnos na melancolía, permanece aí, aloxada na ollada dun paseante imprevisto. Dobras a esquina e atópaste co teu biógrafo.
Nunca sabemos que gardará realmente a memoria. Sobre a súa natureza reflexionaba Rafael Chirbes nas últimas páxinas de Crematorio, equiparando o seu proceder misterioso coa actuación dun garda municipal que dirixe o tráfico ao seu arbitrio, dando paso os vehículos sen ter en conta as necesidades da cidade. Provocando o caos cunha finalidade que excede a nosa comprensión. A memoria custodia unha orde secreta que non somos quen de percibir, nin sequera a través da literatura: todo son paus de cego, achegamentos estériles, bálsamos superficiais
Porque non hai quen poña orde nos recordos. Vivimos tempos dunha arremetida en titulares contra os novos, aos que acusamos de ser os que máis contraveñen as recomendacións para frear a expansión da pandemia. Como lembrarán os adolescentes de hoxe esta época gris que fiscaliza uns impulsos que a eles lles resultan ingobernables, e polos que só se pasa unha vez na vida con esa intensidade que agora están obrigados a reprimir por orde ministerial? Que tipo de luz, compunxida ou poderosa, lles quedará para sempre na ollada a consecuencia destes días? Que perplexidades lles está a sumar esta xogada da historia ás propias da súa existencia de entretempo, atrapados entre a plenitude da infancia e as primeiras simulacións adultas? Que mecanismos está activando a súa memoria que nunca chegarán a comprender, e que converterán en literatura? Vai ser moi estimulante ler todo o que promete esta xeración.