O manto da noite cobre o lugar e un vento frío fai tremer as árbores que se apertan unhas contra as outras, deixando caer, estarricadas, as pólas sobre a vía. De vez en cando, as nubes invisibles na escuridade permiten á lúa asomar a súa cara redonda, e mesmo poder atravesar cos seus fíos brancos o bosque, proxectando contra o chan fantasmagóricas imaxes. As xentes pasan veloces nos autos ou dormen na calor dos seus fogares.
Antes do amencer, cando a liña do horizonte empeza a perfilarse, algo ocorre. Refachos de vento removen con furia as pólas, que con frenéticos movementos rozan cos seus dedos o asfalto para despois retirarse bruscamente. Agora as estrañas imaxes, trazadas pola luz da lúa, cobran vida e bailan aloucadamente. Un furioso bater de follas enche o aire de ruídos secos e siseantes que aumentan en intensidade. Agora, os sons parecen tomar forma: un murmurio de voces e lamentos déixase oír ás dúas beiras do camiño. Pero polo camiño, ninguén.
Un camiño que xa non lembra tempos pasados, cando ía entre valados, sorteando rochas e leiras, ondulándose coma unha serpe. Cambiaba coa estación do ano: lamacento no inverno, seco e poirento no verán. Un camiño ferido polas rodeiras dos carros, con pedras lastradas ás beiras nas que, unhas veces si, outras non, atinaban pousarse os zocos dos camiñantes. Un camiño cheo de vida e de morte, de risas das festas, de medo a lobos, ladróns, meigallos.
Por ese camiño, o oito e vinte e dous de cada mes, antes de nacer o día, as mulleres da aldea, e ás veces algún cativo, marchaban cara a feira de Arzúa, levando sobre as cabezas o froito do seu traballo: a cesta coa quincena de queixos. Mentres camiñaban, centos de ideas burbullaban sobre a maneira de administrar o produto: necesidades primeiras, algún pequeno capricho moi esperado. E se a feira ía ben, levar o cativo tomar un prato de callos e unha gaseosa de boliche na casa de comidas da señora Carme. Que luxo! Todo isto permanece latexando baixo capas de asfalto do camiño de hoxe, tal e como pervive na memoria. E cando o sono profundo nos atrapa, vemos o que no camiño acontece cada madrugada.
Unha noite, os soños daquelas feirantes víronse truncados para sempre. No punto máis escuro do camiño, cando as nubes negras tapaban a lúa, mans asasinas caeron sobre as mulleres, arrebatándolles os seus bens máis prezados: as cestas cos queixos, e despois a vida. Na escuridade da noite, os corpos foron enterrados entre as árbores e preto do camiño. Despois, silencio.
Aquelas árbores medraron, aquel camiño foi cuberto de asfalto. Daquel suceso nunca máis se falou. Mais nas noites de lúa chea, cando a liña do horizonte se perfila, os espíritus daquelas mulleres toman posesión das árbores do camiño. E mentres a luz do día non se fai, as pólas móvense freneticamente, rozando cos seus dedos o chan, nun angustioso afán por arrebatar aos que por alí pasan aquelas cestas roubadas mentres susurran maldicións. Pero, polo camiño, ninguén.
Concha Couso Vázquez. Mestra. 67 anos. A Coruña.