Armando Requeixo, crítico literario: «A súa última escrita é un canto de cisne»

«E o fermoso de andar entre as flores é atopar a serpe e que non se alborote». Agarimamos un dos derradeiros versos da Luísa Villalta (A Coruña, 1957-2004), literata infatigable, pioneira e inconfundible, creadora de transcendencia, intelectual renacentista, activista comprometida e música virtuosa do violín. Defínea Armando Requeixo, secretario do Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades, que publicou no 2020 a súa obra póstuma, As palabras ingrávidas, medio cento de poemas nos que conversa con xigantes como Pessoa, Eliot e Breton nas páxinas dun cativo almanaque portugués. Elegante, pero con alma punk, intelixencia preclara e indubidable áurea, non era unha poeta sinxela. «Cada día somos superviventes ou alimento para os que sobrevivan».

—Como atoparon este poemario póstumo?

—Traballando cos materiais de Luísa, descubrimos que comezara a escribir a principios do 2004 nun almanaque da casa portuguesa Assírio & Alvim. En cada unha das follas aparecía reproducido un poema do amplísimo catálogo de autores de todo o mundo e de todo tempo. O proxecto consistía en ir escribindo en cada folla do almanaque, nunha sorte de diálogo poético, un texto de seu que dalgunha maneira conectase coa sensibilidade, temáticas e estética dese poema que servía como referencia. Iso fixo que quedase ese conxunto traballado e puidésemos recuperar medio cento de poemas dese caderno-almanaque.

—Só lle deu tempo a escribir dous meses.

—Si, comezou a escribir o 1 de xaneiro e acabou de consignar os últimos poemas, e pasándoos a limpo porque a letra está perfectamente coidada, a finais de febreiro; ela morreu o seis de marzo. Mentres estivo con forzas, foi escribindo nese almanaque. O feito de estaren datados fainos afirmar que é o seu libro testamentario e o derradeiro que estaba escribindo porque deixou de facelo pouquiños días antes do seu pasamento.

—É unha conversa con outros poetas?

—Pola súa especial natureza, é un libro único e precioso porque aí Luísa dialoga con grande parte da historia da literatura universal, dende a poesía amerindia, o barroco alemán, os grandes da literatura lusa como Pessoa, da chinesa, do antigo Exipto, Europa e América. Grandes como Mandelstam, Eliot, Novalis, Auden, Handke, Breton, Buñuel, Frei Luis de León… Hai unha gran poeta dialogando cos máis grandes poetas. E iso fai que sexa un poemario de poemarios; é a voz de Luísa proxectada nas compañas admirativas das mellores voces da literatura universal. Non pode haber mellor peche, fita, filigrana, final para unha poeta que un libro desta natureza.

—A edición facsímile é unha xoia.

—Decidimos que ese libro que tiña unha feitura tan singular necesitaba unha recuperación acorde coa natureza coa que o creou a propia autora. Ao escribilo nese soporte, un dietario poético, un calendario, estimamos que había que facer unha edición facsímile que reproducise de modo fidedigno o material orixe en tamaño, reproducindo fotomecanicamente todo cal Luísa o deixou.

—Como elixiron o título do libro?

—Como era un proxecto en construción e Luísa no puido rematalo, extracteino dun verso seu. Pareceume o máis honesto, xusto e respectuoso. Usar as súas palabras para titular un libro que ela non puido titular.

—Foi ben recibido en plena pandemia?

—Como poemario causou sensación pola grandísima altura estética. A súa é unha escrita fondamente conceptual, que ten fías de transcendencia, reflexiva, eminentemente filosófica e case que ontolóxica en moitos tramos. Non é unha poeta fácil. É unha escritora que necesita imperiosamente da colaboración do lector. A súa obra ten unha rede de capas superpostas, non é unha lectura de frecuentación doada, precisa dun traballo de decodificación, de reconstrución moi firme por parte do lector; é unha poesía moi esixente. Iso a fai grande entre as grandes. É unha poesía de pegada clásica, que trata os grandes temas do ser humano, e por iso vai durar sempre.

—Aínda quedan inéditos seus por publicar?

—O material da obra de Luísa é amplo, e é posible que haxa obras súas que aínda estean por investigar, recoller e traballar.

—Estaba na súa plenitude cando marchou?

—Estaba chamada ao máis grande como grande é o seu recordo, pero desafortunadamente truncouse un camiño que estaba dando grandes quilates. Era un vieiro de fulguración. A súa última escrita, sobre todo estes cadernos, é un canto de cisne.

—Que pensaría de que lle dedicásemos este Día das Letras Galegas?

—Teño a intuición de que talvez sorriría e agradecería as honras de corazón, pero dalgún modo se sentiría sobrepasada e cun aquel de san pudor. O seu natural discreto faríalle ver este firmamento de honras e recoñecementos cun sorriso ruborizado no sentido máis fermoso deste termo.

---

---

---