Os tres mellores alumnos de cada curso de aprendices nas escolas e os premiados nos certames de talleres, podían optar ás prazas de «aspirante a deliñación», que se convocaban cada certo tempo. Eran «aspirantes» porque, despois de aprobar, deberían superar tres cursos de especialización para seren admitidos nas Oficinas Técnicas como deliñantes de 2ª.
En Ferrol había varios profesores con programas axeitados ás probas de acceso, pero o que máis éxitos acadaba era don Jesús -antes e durante moito tempo «el hermano Amadeo» na Escola Obreira-, a quen os alumnos chamabamos Cachucho», non sei por que. Daba clases nun piso da rúa María, onde agora hai un Gadis, e antes de empezalas rezabamos en pé, un Pai Noso e un Ave María.
Don Jesús, un home grandón, duns sesenta anos, que falaba castelán con marcado acento galego, descubriunos que a xeometría do espazo era moito máis que as fórmulas das áreas e volumes da esfera, o cilindro ou a pirámide. Cando me mandou «achar a mínima distanza entre dúas rectas que se cruzan», eu, que sacara boas notas en matemáticas no bacharelato, quedei tan atordoado como se me falase chinés. Aquel home ultraconservador, que, irado, nos comparaba con cochos por irmos bailar os domingos ás salas de festas, fíxonos entender o espazo mentres resolviamos centos de problemas de liñas e planos, cada vez máis ensarillados; e ainda que aquelo parecía non ter aplicación práctica nos exercicios das probas de acceso, estou certo de que nos aprendeu a razoar e a pensar con lóxica, dentro e fóra da matemática.
Eu entrei en Deliñación de Maquinaria, enriba da enfermería, en 1962. Xa non era «obreiro», senón «empregado»; xa non me cachearían na porta, xa non iría ás letrinas colectivas de maquinaria, senón a retretes individuais, con porta e ventá de ventilación; xa non me pagarían cada fin de semana uns cartos envoltos nun papel, como un polvorón de Nadal, senón por mes e nun sobre con ventaniña de papel transparente, pola que asomaba o meu nome; e xa non entraría a toque de pito porque o meu horario pasaba a ser de 9 a 12 e 14 a 18, de luns a venres, e de 9 a 12 os sábados. 38 horas semanais, 10 menos que en talleres. Un privilexio compartido cos administrativos, motivo de permanentes tensións co persoal de 48 horas, que, con razón, pedía igualdade. Un deliñante moi simpático e ocorrente, Pepe Fernández Crego, expresaba a situación cuns versos que recitaba a todo pulmón:
-¡Libertad, libertad!
Gritaba el jorobado Torroba,
y nos cabe preguntar:
-¿Querrá verse sin joroba,
o nos querrá jorobar?
Lamentablemente, coñecín xente que se daría por satisfeita se nos igualasen a todos coa xoroba das 48 horas.
Ao entrar en deliñación decateime da moita intelixencia que alí había. Os sesenta deliñantes, de distintas categorías, foran os mellores alumnos e eu, entre eles, non era ninguén. Todos ían de camisa branca e garabata, e no trato do persoal de máis idade non existía o tuteo. Cando chirriaba a porta do despacho do enxeñeiro xefe, don Joaquín Díaz de la Vega, na sala facíase o silenzo absoluto e os tacóns de don Joaquín, batendo nun chan de corcho endurecido pola cera, soaban como nunha película de terror. A figura do protagonista contribuía a impoñer aquel temor: pequeno, de gafas negras e poucas palabras, apoiábase no panel dun deliñante para interesarse por un traballo, e escarranchaba e meneaba as cadeiras para sentir entre as pernas o abaneo dos atributos. Pero ás súas costas, había moitas olladas de esguello e moitas risas contidas, porque -eso tamén o percibín o primeiro día- o ambiente cordial e o bo humor na gran maioría do persoal, eran extraordinarios. Eugenio Merino, Manuel Fuentes Plo, Ezequiel Quinteiro, Arturo Palmero, Isidoro García del Cerro, Chucho Varela, Genín, Alfonso Vidal, Alfonso Taboada, Antonio Riveiros, Ramón Aboal, Anoeta e tantos outros compañeiros simpatiquísimos fixeron do meu traballo un pracer. Ademais, con eles aprendín a facer caricaturas; pero esa é outra historia.
siro@siroartista.com