O escritor acubilla con poemas, historias e humor a súa terra, o seu mar e a súa xente, cunha escrita feita «na beira, na ribeira», pero ollando o mundo
30 oct 2024 . Actualizado a las 07:48 h.«Eu canto dende dentro do meu pobo. / Tido, / metido, /prometido, / comprometido / cos homes, meus irmáns, / meus camaradas na loita / pola libertá». Estes versos de Celso Emilio retratan O’Rivas, ese rapaz que un día preguntou Que me queres, amor?, aínda que no fondo o que quería saber era: Que me queres, Galicia? Se a terra non importase, non embarcaría aos seus 24 anos, de xeito clandestino, nun pesqueiro chamado Xurelo para ir á foxa atlántica e denunciar verteduras nucleares. Era O’Rivas xornalista, capaz de emocionar coa historia dun fermoso cabalo salvaxe ao que mataron con violencia.
Importaba o seu mar e a súa terra, e contou como eran en Galicia, el bonsái atlántico. E despois, no cambio de milenio, moito antes de que fose un lema político, fixo aquel Galicia, Galicia para explicar o que estaba pasando no finisterrae de Europa a todos os que vivían alén do telón de grelos.
É O’Rivas activista. O comprometido. O que olla cara á súa terra e tamén cara ao mundo. E pídelle prestado a Federico García Lorca, do seu Poeta en Nueva York, un verso, só catro palabras arrincadas do poema Nueva York (Oficina y denuncia): «Todos los días se matan en Nueva York / cuatro millones de patos, / cinco millones de cerdos, / dos mil palomas para el gusto de los agonizantes, / un millón de vacas, / un millón de corderos...». E bota a pacer por Galicia adiante o seu millón de vacas, aínda que despois non deamos atopado tantas.
O’Rivas escribe das vacas, dos comedores de patacas e dos feros corvos do Xallas, eses que van En salvaxe compaña por unha Costa da Morte na que descobre o cheiro da herba acabada de cortar e a danza das mulleres segando con gadañas. Eses corvos con nome propio, Xallas e Navia, volven voar por Chorima na súa recente novela Tras do Ceo. E o escritor salienta a fidelidade monógama deses corvos.
Manuel Rivas Barrós leva na alma as vivencias do castro de Elviña, onde as mulleres xa xogaban ao fútbol medio século atrás. Alí, seu pai tiña as cousas moi claras cando dicía dun paisano: «É tan burro que nin sabe o nome das árbores», evocaba o escritor rindo.
As árbores están moi presentes nas súas obras, nas publicadas e nas que lle gustaría escribir. Por iso anda dando voltas a facer algo sobre o cambio climático: «Esta situación de emerxencia que a todos nos inqueda [menos aos que lles bota fume pola cabeza e non saben por que]. Hai unha póla científica que estuda os aneis das árbores: a dendroclimatoloxía vai contando cada época da historia da humanidade a través das árbores, porque cada anel ten unhas características... Se o levas máis alá, cantas cousas non contarán eses aneis? É un manuscrito que aínda non sabemos interpretar... Hai tantas cousas marabillosas que eu non sei como a xente se aburre».
O’Rivas amante da vida. E dos libros, tamén dos que arden mal, e dos que morren nas librarías que pechan en Terranova, e na Coruña: Lume, «ese si que era un refuxio climático». E, fronte á extinción, di: «A min paréceme ben ver a literatura como unha desextinción, un xeito de existir… Os que escribimos, os que non sabemos facer outra cousa [risas]. Penso que é un xeito de manter máis a diversidade». O’Rivas soñador, o da imaxinación, o que ten na ollada a luz do faro de Hércules, a que alumea cada noite o seu barrio coruñés de Monte Alto.
Nese manifesto rebelde chamado Contra todo isto, hai un capítulo no que fala da súa literatura «escrita na beira, na ribeira. Hai un texto sobre John Berger, un sobre Saramago e outro sobre Borges moi vindicativo, porque era moi orillero no fondo», contaba no seu día.
Escritura da beira, da ribeira do mar, como a tradución que fixo da Canción de Amergin, un texto fundacional da literatura irlandesa. Este verán foi lido pola poeta Teresa Ramiro ao pé da torre de Hércules, desde esa praia do Areal [oficialmente, das Lapas] sairía o neto de Breogán cara a Irlanda. E, ao chegar, antes da batalla despois gañada recitou: «Eu son a aguzada lanza loitando contra a morte / Eu son a deusa que alumea o maxín / Quen abre paso no monte penedoso? /Quen esclarece as idades da lúa? / Quen anuncia onde será o solpor? / Quen alinda as ondas como gando no océano?...». O’Rivas, na boca da literatura.
Este é un dos moitos textos escritos, porque, ademais dos seus outros traballos, este ano xa leva 29 prólogos e un epílogo. Podería ser o título do seu novo libro. Ri, explicando que cando lle pediron o prólogo número 30 dixo que xa levaba feitos 29. Quen pedía asombrouse, pero non se deu por vencido e díxolle: «Entón podes facerme un epílogo». E fíxollo. Porque O’Rivas forma parte desa xente á que cantamos a miúdo «os bos e xenerosos a nosa voz entenden...», da que nos acubilla coa súa literatura.