Xerardo Moscoso, a voz que pagou a súa liberdade co exilio

Javier Becerra
Javier becerra REDACCIÓN / LA VOZ

CULTURA

RAMON LEIRO

Morre aos 76 anos un dos fundadores de Voces Ceibes, que viviu en México traballando no teatro e no cine

24 may 2021 . Actualizado a las 20:26 h.

El estivo alí, cando en maio do ano 1968 un grupo de estudantes reuníronse no Hotel Compostela de Santiago para fundar Voces Ceibes. Naquela sala, ademais de Xerardo Moscoso, atopábanse Vicente Araguas, Benedicto, Xavier del Valle e Alfredo Conde. En 1967 o concerto no Estadio da Residencia de Santiago de Compostela de Raimon acendera a mecha. Un ano máis tarde, tomando ao músico catalán como referencia (e tamén a Georges Brassens, Paco Ibáñez, Leo Ferré e Bob Dylan), nacía a nova canción galega. A pretensión daqueles cantautores rebeldes pasaba por capturar a conciencia social do pobo, calada pola ditadura. En decembro daban o seu primeiro concerto no Cinema Capitol. Comezaba o mito.

Nove anos despois Moscoso era expulsado de España. A súa participación nun acto xunto á histórica comunista Dolores Ibarruri en Vigo foi o detonante. Antes, nos primeiros setenta, xa fuxira nun Citroén 2CV a Suíza, tras varios choques con integrantes da Falange e ser detido. A súa vida corría perigo real. Non volveu ata a morte do ditador. E, si, no retorno, en 1976, Franco morrera, pero o PCE aínda era ilegal. Déronlle 30 días para facer as maletas. Queixouse sempre de que, entón, moitos miraron para outro lado. «Todos estaban a protestar porque Soledad Bravo non podía cantar unha canción. Non houbo ninguén de Voces Ceibes para apoiarme», lamentaba na Voz en 1999. Retornou ao seu México natal cunha cruz na súa memoria. Cando en 1993 Voces Ceibes se reuniron para actuar en Santiago, el negouse: «Non teño amnesia», dixo.

A pesar de chegar a dicir que aquilo da canción protesta non era o seu («a experiencia serviume logo para cantar en musicais», razoaba no 2006), sempre se lembrará a Xerardo Moscoso pola súa militancia nesa mítica célula musico-política, na que puxo as primeiras pedras. Con todo, a maior parte da súa vida desenvolveuna á marxe da canción. Tamén á marxe de Galicia, aínda que asegurase que nin un só día deixase de pensar na terra deixada atrás: «Eles seguen polas mesmas rúas, nos mesmos verdes, nos mesmos mares e a min arrincáronme todo», dicía con amargura en 1993, cando se produciu a famosa reunión no primeiro gran Ano Xacobeo.

Licenciado en Medicina e especializado en Xinecoloxía, xa exercera en Pontevedra. Cando se foi a México quixo seguir coa súa profesión, pero atopouse coa burocracia. Tivo que estar tres anos esperando a que lle validasen o título. Mentres tanto, para ir tirando e poderse pagar o cuarto que tiña alugado, meteuse no mundo do cinema como figurante. Traballou en filmes de Cantinflas. Nun deles, Patrullero 777, o humorista sentiuse mal. Moscoso ofreceuse a atendelo, apelando á súa condición de médico. Pronto o sindicato de técnicos meteuno como facultativo para as rodaxes e Cantinflas abriulle a porta a que seu nome figurase no cadro de actores.

Xunto a Saura e Banderas

Estímase que participou nun centenar de filmes. Entre eles atópase Antonieta (1982) de Carlos Saura, onde interpretaba a un sacerdote. Chegou mesmo ao mundo de Hollywood. En Desperado (1995) participou xunto a Antonio Banderas facendo novamente de cura. En A máscara do Zorro (1998) exerceu de médico de rodaxe, atendendo a Anthony Hopkins. «Tivo unha crise hipertensiva e convertinme na súa sombra», explicou no seu día.

Nesa inmersión no mundo das rodaxes cinematográficas descubriu a súa vocación interpretativa que a explotou no teatro. En 1989 logrou unha bolsa do Centro Dramático de Moscova e púxose a desenvolver a súa faceta de actor sobre as táboas. Namorouse para sempre. Máis tarde explorou a de director. No ano 2007 veu precisamente a Galicia co seu grupo de teatro amateur La Gaviota, nome posto en homenaxe a Anton Chejov.