Abril de loito na cultura galega, que despide á poeta Luz Pozo Garza
21 abr 2020 . Actualizado a las 05:00 h.«Escribir é vivir dúas veces», dicía sempre Luz Pozo Garza (Ribadeo, 21 de xullo de 1922 - A Coruña, 20 de abril do 2020), o círculo solar das nosas letras, sol de medianoite da poesía galega universal. A autora da Memoria solar -título que recolle no selo Linteo toda a súa produción poética ata o 2004- era próxima e exquisita. O seu mundo creouse na letra na posguerra, aferrada ao amor polo humano e a cultura, á marxe das pobres leis do tempo, nun planeta sensual e divino, natural con indicios de eterno.
O mundo de Luz agarda, sen présa, en suave movemento na palabra, en libros sen tempo como a elexía Prometo a flor de loto ou Deter o día cunha flor, nun Concerto de outono vital, nese Códice Calixtino que me deixou prendido no pelo un verso que non esquecerei: «Axiña pasa o tempo da total transparencia». Iso, e tanto máis, revelou a transparente e misteriosa Luz, que hai un mes me chamou ben cedo para dicir: «Non sei se te volverei ver». Despois daquela, recordo, falamos outra vez. Coma agardando xa a seguinte.
Filla predilecta de Viveiro e do seu Ribadeo natal, alí onde viu a luz comezou tamén Luz a aprender piano, violín e laúde. O piano seguiuno a tocar case ata o final, co seu sorriso de delfín, con dedos que facían partituras co ar. Luz Pozo era moi Garza, tiña unha ave á espera no corazón, e na boca bicos, versos, nomes queridos, entre eles o do seu mentor, Dionisio Gamallo Fierros. «Foi quen me descubriu», aseguraba a poeta restándose méritos: «Non é que eu fixese cousas de moito valor...».
Luz comparaba os bos libros ao encontro coa súa «propia alma». E de perderse nalgún, confesou no 2009, ese sería (polo menos daquela) Alicia no país das marabillas.
Ao coñecela impactaba a súa aura, a harmonía da Luz literaria coa persoal, o equilibrio entre gravidade e humor, a cadencia no ollar. «As persoas alegres son as máis tristes», dicía cando eu lle ía dar a tarde, no seu primeiro piso celestial, onde atopabas sempre un caos sereno, auténtico, sensual, de libros abertos dialogantes, Shakespeares, Jungs, Zweigs, Borges, debuxos, cartas e cartas, fotos da familia, e case sempre xamón e pan e olivas negras. E viño de Porto. Que vivise en Los Rosales non podía ser casual. Rosa tántrica, flor de loto, orquídea, un xardín botánico medraba sempre na súa conversación.
A súa revista Clave Orión é un tesouro para revisitar.
Desconfiaba da razón. «Einstein tamén...», dicía. E sorría sempre. Tamén fronte á dor, como unha forma de suavizar o seu ton grave e profundo de voz. A súa intelixencia parecía, ás veces, ter medo de incomodar. Era, é, lixeira. Coma unha pluma. De nena gustáballe durmir coa porta pechada, «pasada con chave», por medo á escuridade. Ningún medo se lle viu á novela da súa vida, o seu xeito de vivir. Era dende o pé ata a alma unha profesional. Un ser co don divino da sensibilidade e da palabra. A súa porta estaba aberta a todos. Deixen a porta aberta ao saber do amor. E a Luz sempre acendida.
Filla predilecta de Viveiro e nai predilecta de moitos
A última palabra do sol das nosas letras chegoume onte pola voz do seu fillo maior, Gonzalo. «Os fillos son nenos sempre para unha nai -dicía-. Aínda que pasen dos 50 anos!». Filla orgullosa de Ribadeo e de Viveiro, un honor que non deixou de celebrar, Luz Pozo Garza é tamén predilecta como nai. «O meu fillo chámame nai predilecta», contoume a última vez que a vin para merendar, no seu piso da Coruña, unha tarde deste pasadof febreiro que parecía de verán. «Nada remata, nada morre, todo se transforma», dicía Luz en liña coa súa obra, cuns versos da Rosa tántrica, un dos últimos libros que publicou. O derradeiro foi Pazo de Tor, unha volta polas silvas da memoria ás orixes e ao recordo vibrante da nai, norte da súa creación. Hai textos inéditos, sospeito. Luz era de puntos suspensivos. Nunca sería quen dun punto final. A música do amor, diría Luz Pozo, non deixa de soar.