corazón do avó deixou de latexar ó tempo que arrancábamos abril do calendario, con 95 anos de xenerosa saúde. Faleceu no fogar patrocial da querida aldea de Ribela, coa inmensa dignidade que proporciona o calor dos seus e das súas, e a contribución dos coidados paliativos da sanidade, que afortunadamente humanizan tan desgarradora despedida.
Partícipes da triste noticia, a extensa estirpe de 4 xeracións formada por 6 irmáns/ás (2 ausentes), 6 fillos/as, 9 netos/as e 5 bisnetos/as, intenta reunirse sen dilación para honrar ó patriarca na súa última partida. O inmenso Atlántico que nos
separa de Montevideo, a onde emigraron moi novos dous irmáns (un xa falecido), impoñen un doloroso lamento na distancia. A chegada dos/das descendentes afincados no país helvético é inminente, agás a do menor que, pola inoportuna avaría
do avión en Xenebra, se viu obrigado a vivir o trance con infinita anguria pola ausencia.
«Fermoso entorno!», destacou un gran compañeiro de profesión que tivo a ben acompañarme no amargo adeus. Con razón, Vilar de Couso, no extremo sur de Coristanco, mudou a súa fisonomía gracias á concentración parcelaria tan ansiada
polos amantes do progreso, como o avó. Foi a que permitiu entrar nas leiras ás colleitadoras e empacadoras que antes non cabían polas estreitas corredoiras.
A humilde igrexa de San Manuel e o cemiterio anexo, ambos de recente construcción, foron tamén elementos moi ansiados para evitar a lonxanía da parroquial de Couso. A explotación ordenada do eucalipto contribuiu a facer productivamente rendibles as terras a monte, de limitado potencial ata entón. A Montaña, como é coñecida con simpatía a zona, foi sempre moi azoutada polo vento, o mesmo vento que agora move os ruidosos eólicos.
Amante do «bo labor»
Alto e fornido de constitución física, condición idónea non só para laborar a terra que o viu nacer, tamén para aparcar con eficacia manual aquel primeiro Seat 127 dos anos 70. Calzaban os seus pés Chirucas do 46, idéntico número ó do seu bisneto maior con 14 anos. Grande de corpo; non menos de alma. Disciplinado e respetuoso. Boina sí, garabata non. Amante do bo labor, dunha mecanización que deixase atrás a precariedade do campo, e dos bos servicios para a labranza, á que o avó se adicou de por vida. Da man do fillo Andrés, que antes de emigrar a Suíza e Londres, foi vendedor de maquinaria agrícola, puido ver como a segadora BCS deixaba sen uso ó fouciño e á gadaña, e o muíño eléctrico substituía ó de auga.
Sen tardar, o tractor Renault colgaba definitivamente o xugo de vacas para convertirse en ferramenta imprescindible. Máis tarde, na compaña dos fillos Manuel e Ramón (ata que tamén emigraron), a apañadora de patacas impoñíase como novedosa revolución, e a empacadora da herba deixaba atrás os laboriosos palleiros.
Nesta liña de prosperidade, na que se sucederon outros inventos, foi especialmente relevante o empeño por facer chegar o teléfono á aldea, previo pago de seiscentas mil pesetas suadas en Inglaterra, para poñer fin ó eterno distanciamento da familia. Todo quedou atrás... Porque detrás (ou diante) de un gran home, sempre hai unha gran muller, a avoa Rosalía foi o seu inseparable amor ata o último suspiro, cumprindo hai uns días 69 anos de feliz matrimonio. Xeitosa de estatura, pero inmensa de corazón. Alegre, correcta, afectuosa e farturenta, sempre pendente de que non lles falte de nada ós seus. Quédanos o disfrute da súa presencia vital, tan completa como indispensable. Xunto a ela nunca deixarán de estar Pura, Consuelo, Celia e Carme (fillas e nora, respectivamente), a parte feminina insustituible, asumindo un papel humano de indescriptible valor.
O avó xa descansa no panteón familiar do Vilar, na íntima compaña de seus amados pais, José e Concepción, finados xuntos no 85, logo de facer realidade o soño de trasladar os corpos, como ouro en paño, tres déecenios enterrados no afastado cemiterio de Couso. Descanse, pois, coa satisfacción dese deber cumprido.
Co emocionante eco de El Abuelo, da admirada Ana Kiro, poño fin a estas liñas, marcadas por abundantes bágoas de emoción, que irremediablemente me produce o profundo sentimento de valeiro que neste momento nos invade.
Sempre entre nós, Avó!
«Foi levante o empeño por facer chegar o teléfono á aldea, cun pago de 600.000 pesetas»