Onte soñei que aínda vivía na vella casa do Souto, na que era dos nosos pais, onde nacemos todos (o de ir dar a luz ao hospital aínda estaba lonxe para os do mundo rural). E soñaba que soaba o teléfono fixo. Erguíame da cama, baixaba as escaleiras, e logo collía o aparato da Telefónica. E resultou que era miña nai que me chamaba, ela que, creo, nunca falou por teléfono, chamábame desde o outro lado da ría. Fiquei mudo, sen palabras, ao escoitar a voz de quen xa non existe. A voz de quen tanto amei, pero que xa fai moitos anos non anda entre nós.
Si. Onte soñei que a voz que se escoitaba no contestador automático do teléfono fixo do noso piso era a da nosa mai. Invitábanos a deixar unha mensaxe, pois nese instante non había ninguén na casa, explicaba. Espertei asustado e empapado en suor. Pensei que fai máis de trinta anos que a nosa nai se fora da casa, e que agora reside no val dos mortos. Sen embargo, cando a vivenda está baleira e chaman ao teléfono, mesmo se se trata de persoas que queren facer algunha oferta de seguros ou para mercar algunha cousa ou de explicar unha mellora de servizos e prezos da luz ou de telefonía, a voz da nosa nai responde automaticamente: «Neste intre non hai ninguén na casa, deixe unha mensaxe, por favor». Cavilei en que lle teremos que explicar que non diga iso de que neste intre non hai ninguén, porque lle está dando unha información moi valiosa aos cacos para que nos veñan saquear o piso.
Outro dos días no que soñei que levantaba o aparato fixo da nosa vivenda, escoitaba a voz de miña nai dicíndome o mesmo que tantas veces me repetía de neno e de mozo: «Es do que non hai e non tes remedio. Sempre saltando muros e entrando nas hortas dos veciños. Non tes remedio, meu fillo». E todo indica que na miña salvaxe mocidade dediqueime a buscar o que non había. De que non fun quen de ver o que había ao meu lado, mesmo do que estaba de fronte. Sempre andaba mirando para os paxaros ou estaba nas Batuecas.
E agora que xa estás á porta da ancianidade, saes da casa para soltar o lastre: sacudirte o sopor das enchentes das festas de Nadal. Poste en camiño cara á aldea para podar a viña e, de súpeto, atópaste na estrada cara a Abanqueiro. E un pouco máis adiante xa estás na entrada do cemiterio. Pasas e poste a falar cos teus pais. No Campo Santo, no que aínda hai flores murchas de festividade dos defuntos no segundo día de novembro, ao contrario do que se entende habitualmente, decátaste de que vibra a vida, algo cimbrea no aire: os mortos nunca nos decepcionan. Sempre nos acompañan, nunca nos abandonan, se nós non nos esquecemos deles.
Naquel lugar sagrado tan silencioso comprendes que o aire é a única patria que teñen os paxaros. E nunca falan tanto dela nin inflan tanto o peito como facemos os humanos cando empregamos esa palabra ou concepto para referirnos ao territorio no que habitamos. E entón empezas a falar só, coma se te dirixises a ese aire que recende a mar, a ese aire de flagrancia salgada. E reflexionas así: Aquí recende a mar, o aire que respiras sabe a salitre, pero non hai un ciprés que dea sombra ou ao que te poidas arrimar para descansar recostado. Para nós é un lugar de visita. En cambio, para os mortos, é a súa casa, o seu fogar. E, inesperadamente, escoitaches que teu pai che dicía: «Grazas, fillo noso, grazas por esta visita». Falaba un corazón que deixou de latexar o 2 de decembro de 1979.
Logo dunha pausa, despois de ver pousarse unha laverca sobre un dos nichos, respondiches: «Grazas a ti, noso inesquecible vello. Agardo que me teñas perdoado as miñas numerosas estupideces, e os moitos momentos nos que che fixen sufrir». Amén.