Camiño do cemiterio

Gonzalo Trasbach
Gonzalo Trasbach (IN)SOMNIUM

BARBANZA

30 oct 2018 . Actualizado a las 05:00 h.

Outubro. Xoves 25, ás 18.00 horas. Camiño do cemiterio, a tarde recende a mar. Cando chegas ao camposanto, sentas diante da tumba do único avó que coñeciches. Coma se fose escrito sobre a area da praia, o paso do tempo borrou o seu nome da lápida. Só se percibe o número. Un instante despois apareceu no escenario unha muller e díxoche: «Este non é un lugar moi agradable para pasear, verdade?». «Bueno, tampouco é desagradable», contestaches. E ficaches alí coma un pasmón. Estabas case totalmente ausente cando esoutro que dorme nas túas pupilas espertou e preguntouche: «Buscaches os crisantemos negros para traerlles aos teus finados a vindeira semana?». «Aínda quedan días, pero a cousa pinta mal. Aínda non os mirei por ningún sitio», tranquilizáchelo.

Reina un imperio de silencio no humilde recinto onde moran os mortos da nosa parroquia. Diante das tumbas xorde na túa memoria a imaxe do irmán da túa nai. Irrompe no escenario dos recordos sentado na lareira a carón do lume diante dun cesto debullando espigas. Como acostumaba, estaba practicando a súa afección favorita: contar historias sobre a Santa Compaña, esa ringleira de almas en pena que, levando un candil pola man ou unha candea acendida, percorría de noite as aldeas. Pantasmas envoltas en sabas brancas arrastrando cadeas que renxían ao rozar cos candollos que había nos camiños. O noso tío sostiña que a Santa Compaña non só amedrentaba os aldeáns, senón tamén á Garda Civil, feito que aproveitaban os contrabandistas para mover as mercadorías que tiñan agochadas.

Empregaba tanto convencemento o noso tío ao relatar as súas historias que semellaba que falaba con coñecemento de causa. Parecía que el xa tiña estado no outro «lado», como dicía, e tivese regresado para narrarnos as súas aventuras no outro mundo. Mais el negaba que tivese ido máis aló da montaña.

Subliñaba que se sabía tantos contos do mundo dos mortos era porque eles o visitaban con certa frecuencia. Entre os que vivían no reino de abaixo e viñan para velo ao de arriba figuraban os nosos avós, é dicir, seus pais. Segundo lle tiñan dito os que o visitaban, o tío aseguraba que naquel territorio as pingueiras da choiva eran da cor do ouro, mais ninguén sacaba os caldeiros para as recoller.

Coma se fosen chamas da leña na lareira, saltaban no aire coma faíscas historias dun tempo pasado na miña estremecida memoria. E logo dunha pequena pausa, a voz do noso tío resoou na paz da tardiña para dicir que o val de abaixo estaba tan parcelado coma o noso. E que os veciños da aldea que andaban por aló comportábanse do mesmo xeito que cando estaban entre nós. E contábao así: «Hai uns que camiñan coa cabeza baixa e as mans nos petos e están conformes coa súa sorte. Reciben con gratitude o grolo de auga que lles dá a morte cando teñen sede». Pero tamén dicía que había outros que andaban vagando por praias de area cor cinza coa mirada triste, sen ilusión e sen imaxinación para soñar... Son os que o tío chamaba indiferentes, hoxe en día diriamos nihilistas. Pero tamén relataba que había algúns, os menos, que estaban sentados nun valado mirando cara ao noso bando. Mirando con nostalxia para o mundo que deixaron atrás, vendo os días nos que foron pobres, pero tamén felices: os soutos, os piñeirais, os ríos, as fontes, a música dos gaiteiros nunha romaría, o perfume das mozas logo de bañarse na auga das herbas na mañá de san Xoán, o primeiro bico que lles deron as súas donas... Segundo o noso tío, estes eran os únicos que, cando chegaba a morte ao comedor para repartir tazas de caldo con grolos de auga, erguíanse a reclamaban unha fecha de viño, tal como lles correspondía aos homes e mulleres cando chegaban á casa despois de traballar.

Espertouche entón esoutro que nunca te deixa só, e espetouche: «Espabila. Deixa de soñar. Si. Pola banda do reino dos mortos, uns andan dun xeito e outros doutro. Máis ou menos coma andamos nós por esta beira do río da vida». Amén.