Una historia donde no importa el rosa ni el azul

Begoña Rodríguez Sotelino
begoña r. sotelino VIGO / LA VOZ

CANGAS

Oscar Vázquez

La canguesa Lara Boubeta y la estradense Sara Valcárcel lanzan «Xe», el primer cuento en gallego que aborda, en un relato para niños y familias, la intersexualidad y el no binarismo de género

23 sep 2023 . Actualizado a las 22:57 h.

Escribir lo que le hubiera gustado leer para entenderse a sí misma cuando estaba creciendo es lo que ha hecho Lara Boubeta Bamio (Cangas, 1994) con Xe. Se trata de un cuento que aborda la compleja y silenciada situación de las personas intergénero en una sociedad donde las etiquetas hacen daño cuando no hay tantas para cubrir toda la diversidad de lo que somos y acaban cosiéndose al pecho otras que quien las lleva no siempre siente ni reconoce. «Xe non parte dunha experiencia propia», aclara, pero sempre tiven gustos que se asociaban a nenos ou homes e a miña infancia quedou marcada polo binarismo e os cánones sociais», añade la escritora, que además indica que abordó la historia «poñéndome na pel da cativada de hoxendia» y trata otros asuntos como «a idea binaria de neno-nena, home-muller, que engade expectativas e estereotipos que non deixamos de poñerlles en canto nacen».

Al lado de Lara, poniendo color e imagen a la historia «dun neno ou dunha nena, quen sabe?», está Sara Valcárcel (A Estrada, 1994), a la que la autora del texto, tras ver sus trabajos anteriores, eligió para ilustrar la obra recién estrenada que edita Galaxia. «Todo fluiu dende o comezo a pesar do medo a entrar nun terreo que non dominaba, polo que levou un traballo previo de cocumentación que me axudou a interiorizar e facer miña a historia», resalta la artista.

Boubeta, que es «mestra a tempo completo e escritora cando pode», explica que la idea surgió en un congreso de la Red Educativa de Apoyo LGBT. «Había unha ponencia de Camino Baró, que é unha activista intersex moi relevante a nivel nacional, das poucas que existen, e me impactou o que contaba e datos que daba, como que hai máis persoas intersexuais no mundo que xente co cabelo vermello», recuerda sobre aquel encuentro en el que también se topó con testimonios de familias en las que el nacimiento de bebés sin género claramente definido por la biología se ha despachado «en pleno siglo XXI» con intervenciones quirúrgicas que son «unha lotería» sin tener en cuenta «polo que a crianza se decante no futuro e se defina o seu xénero».

Lara Boubeta, que actualmente es profesora de 5º de primaria en el colegio San Roque de la parroquia morracense de Darbo, explica que lo que pretende desmontar con el relato de su autoría es «desligar a atribución do xénero aos xenitais, o que se coñece como desxenitalización, co obxectivo de trasladar esta temática ás aulas, ás infancias e ás familias».

La docente , marcada por las conclusiones de ese congreso que dejaba patente la escasa bibliografía y conocimiento sobre el tema rodeado de silencios y ocultaciones, advierte que hay un alto porcentaje en ese tipo de operaciones «que se xogan a vida dunha persoa a cara ou cruz e o máis común é que experimenten logo algún tipo de trastorno asociado á identidade», lamenta.

«Eu, como mestra, e con esa faceta oculta de escritora que aínda non estaba desenvolta, pensei en cómo axudar a que esta situación cambie ou aportar o meu grao de area, e sei que non vou provocar unha revolución con este libro, pero quero colaborar no cambio», explica añadiendo que se confunde a menudo a las personas trans con las intersexuales cuando no tiene nada que ver: «Unha persoa intersexual poder nacer con xenitais ambiguos, pode ter vulva e testículos internos que se confunden con ovarios... é o que se coñecía ou se definía antes como hermafrodita, que é un nome mal usado no que non queren verse reflexadas porque non é un termo correcto», afirma.

Boubeta apunta que la obra es pionera en Galicia en esta temática: «Si existe algo o descoñezco», asegura, «o que sei con seguridade é que hai unha necesidade de falar deste tema nas áulas», afirma la directiva de Codimo, el Colectivo Diverso de O Morrazo donde desarrolla su activismo por los derechos LGBTIQA+.

Con ella, la creativa Sara Valcárcel, que reside en Vigo, compagina su trabajo como responsable de comunicación editorial con sus pasiones artísticas, entre las que destaca su proyecto de diseño textil Noaltodopoleiro.

Una guía didáctica para centros de enseñanza y familias

«Xe», el cuento recién nacido, lleva en el nombre del bebé y en el título de la obra la letra equis de la incógnita matemática que hay que despegar para dar con el resultado. «Cando Xe se faga maior podemos pensar en proxectos futuros», avanza Lara Boubeta en relación a posibles nuevas colaboraciones con la diseñadora Sara Valcárcel. Mientras, se centran en la presentación de esta narración tan breve como intensa que lleva asociada la elaboración de una guía didáctica para centros de enseñanza y para familias, así como algún taller relacionado con algunos de los temas que se tratan en el libro.