Foi no 2005, nunha mesa redonda que reuniu no Museo do Pobo a Xosé Miranda, Ramón Loureiro e Darío Xohán Cabana co gallo dos cincuenta anos de Merlín e familia. No coloquio co público alguén interveu e expuxo o que a Darío lle pareceu, a todas luces, un disparate. Indignado, así o fixo saber e, levantándose, deu por rematada a súa participación. Saíu dando amplas alancadas polos corredores do museo, sen agochar o seu anoxo: «Cando eu falo, procuro elixir ben as miñas palabras, e conto con que os demais, cando se dirixen a min, fagan o mesmo», foi máis ou menos o que dixo (ou como eu o lembro).
Se retiven na memoria aquela escena debeu de ser porque crin percibir nela algúns trazos da personalidade da persoa e do escritor. Alguén de trato afable e xeneroso na amizade, mais non disposto a aturar parvadas. E que respectaba demasiado a palabra como para permitir que a malgastasen. O seu fastío non agromaba da pedantería, senón da palabra como vehículo expresivo, peza base da comunicación e, xa que logo, depositaria do respecto esencial entre emisor e receptor.
E como Darío concibía a literatura ao xeito dunha conversa diferida, no espazo e no tempo —aínda máis no seu caso—, aplicaba ese mesmo rigor a cada un dos seus versos e frases en prosa. Non é casual que nunha entrevista en vésperas do seu ingreso na RAG amosase o seu amor polas palabras ao declarar a súa esperanza de poder contribuír na elaboración do dicionario académico, un cometido que tamén tiña moito de reivindicación do papel da literatura na construción da lingua.
A erguer ese edificio que nos acolle fixo tamén unha achega de valor incalculable co encrucillado que publicaba neste xornal dende 1987. Unha ferramenta de absoluta eficacia normalizadora e outra demostración, para os profanos no funcionamento interno do pasatempo, do seu señorío semántico. Unha habelencia, a súa, á que lle quitaba relevancia, coa modestia que caracteriza aos verdadeiramente grandes, argumentando que unha vez acadada a fórmula xa ían saíndo sós. Aínda así, somos quen de ver certa pegada do propio Darío nas definicións. No de onte mesmo: o lobo da Carapuchiña Vermella e un enigmático ladrón mitolóxico —o seu interese polos contos e mitos populares— ou un carballo pequeno —o seu amor pola natureza—.
Releo a súa dedicatoria no meu exemplar de Morte de rei, que a define como un intento de «darlle corpo ao fantasma deste noso rei», Don García. Agora Darío estase a converter el mesmo nesa figura tan literaria do fantasma, non ameazante senón benigno, que segue a comunicarse con nós a través das súas palabras, ben escollidas.