Se ninguén fóra facerlle os coros ao Abascal a Vallecas, ou se foran alí darlle as costas, a súa provocación non sería a noticia que foi senón no ridículo que debeu ser. A libre expresión de opinións a favor e en contra é unha característica das democracias. Foi por aquí por onde a revolución soviética empezou a naufragar no totalitarismo, segundo contaron observadores directos como Víctor Serge, Ángel Pestaña ou Fernando de los Ríos. Outros, nin puideron contalo xa. A manifestación e a contramanifestación é unha práctica común no exercicio das liberdades públicas. O contraste de posicións e opinións políticas ou mesmo xudiciais canalizados civicamente en forma de protesta son práctica cotiá nun réxime de liberdades públicas. A recente película sobre os sete de Chicago xulgados pola súa oposición á guerra de Vietnam recólleo cunha chanza que só o bo cine norteamericano é capaz de lograr.
En París, as protestas do estudantado en maio do 68, contra o xeneral De Gaulle e a IV República son ben coñecidas, incluídos os choques dos manifestantes coa policía. Na mesma década, os enfrontamentos na loita polos dereitos civís e contra a discriminación dos non brancos foron continuos e o seu relato forma parte do mellor cine de Hollywood. Antes, os conflitos en Bélxica ou no Canadá pola discriminacións dunhas linguas sobre outras encheron páxinas da prensa mundial, na década dos cincuenta. Antes aínda, outubro de 1936, foi famosa a acción de milleiros de persoas convocadas por sindicatos e partidos para cortar o paso, á altura de Cable Street, a unha marcha da Unión Británica de Fascistas nunha zona do East End londinense habitada por moita poboación de orixe xudia.
Como é ben sabido, todo isto e máis nos perdemos no Estado español. Perdémonos todo o que pasou nas democracias do mundo entre 1936 e 1976. Son moitos anos, pero sobre todo son os anos nos que se construíu, nas súas prácticas e métodos, a democracia tal como hoxe a coñecemos, tamén nos seus límites e transgresións. Non estamos nos anos trinta, e, como escribía hai pouco Pilar Mera, unha colega historiadora estudosa daquela época, a polarización da que hoxe tanto se fala repite como farsa a traxedia de entreguerras. Por iso resultan tan cursis algunhas reaccións atribuladas duns e tan ñoño o rachar de vestiduras doutros, a conta do acontecido en Vallecas. Recoñezamos os méritos de construír unha democracia sen demócratas, porque non podía habelos en 1975 en España por razóns prácticas, e lembremos que pouco caso se lles fixo aos demócratas que regresaron daquela do exilio. Pensando no noso pasado, agora que está en boga a memoria histórica, procuremos contar ata dez antes de falar, busquemos as dúbidas antes de formular as certezas e resolvamos lembrando a cultura democrática que nos perdemos no cine que si puidemos ver.