Estes días atrás estiven en Barcelona. Fixen moitas cousas. Entre outras, dar unha conferencia nunha biblioteca de barrio. Unha pequena pero chea de xente, sobre todo adulta, lendo o periódico, recollendo ou entregando libros, navegando por Internet, facendo esas cousas que a xente dos barrios fai nas súas bibliotecas máis achegadas (alí onde as hai, porque en Galicia, este tipo de lugares, non existen). Os meus ollos detivéronse nunha muller. Xitana. Vivía nesa idade imposible de concretar entre os 40 e os 50. Agarraba coas dúas mans un libro infantil. Un libro titulado El patito Fito. A miña filla leuno con cinco anos. Moitos debuxos. Case que sen palabras. Algo de texto, pero moi pouco. Un libro para primeiros lectores e lectoras. Un libro para que os pais e as nais lean cos pequechos da casa. Un libro para empezar a ter contacto coas letras.
A muller xitana, a muller de mediana idade, a muller case que analfabeta, sacaba unha lingua roxa por unha esquina da boca, nun aceno de esforzo titánico. Porque lle custaba ler o que os seus ollos desacostumados tentaban descifirar. «El-pa-ti-to-Fi-to-es-muy-pe-que-ñi-to». Soletreaba. Dicía cada sílaba en alto como para escoitarse e como para asegurarse. Todo o alto que se pode bisbar nunha biblioteca aínda que sexa de barrio. Pero cada unha daquelas sílabas pronunciadas con tanto traballo resoaban no meu corazón coa emoción de quen comparte un logro grande, inmenso, nuclear e fundamental.
Aquela muller, xitana, case analfabeta, xa moi maior, probablemente cunha recua de fillos e de fillas aos que atender, sen medios, castigada pois coa dobre discriminación, a de xénero e a étnica, estaba lendo El Patito Fito coa mesma atención desesperada coa que algúns lemos a Fenomenoloxía do Espírito de Hegel. Creo que a ela lle costaba moito máis. E o seu mérito, polo tanto, é máis grande que o meu, que tiven máis sorte na vida.
Neste días de combate electoral, quero saber que pensan os políticos que me demandan o voto, sobre cultura, sobre educación, máis aló das catro frases feitas onde van lembrar o importantísimo que é. Quero escoitalos falar de cultura e educación como un acceso a un mundo mellor e unha ferramenta para termos oportunidades todas e todos.
Cando rematei a miña conferencia na biblioteca de Barcelona e saín, a muller seguía alí. A súa boca seguía besbellando sílabas. Aos poucos, ía rematando o libro. Sorrinlle mentres saía á rúa. Ela, co exemplar de El Patito Fito na man, devolveume un sorriso. E era todo esperanza.