Disque este ano choveu na purga. Dino os paisanos, que saben destas cousas. Chover na purga significa que choveu nos días da floración, de xeito que o acio non se logra, polo que este ano, alomenos nesta zona, vai ser ano de viño cativo. O meu pai utilizaba moito esta expresión. Dicir de alguén (unha persoa) que lle choveu na purga equivalía a dicir que non se dera logrado, máis mentalmente que fisicamente, que viña cativo de entendedeiras, coma quen. «A ese non lle fagades moito caso, que lle choveu na purga». Pódese aplicar á política, por suposto. E alá vai o ano de viño, e de froita de caroma: cereixas, claudias, ameixas, fatóns?
A miña veciña Vitoria, que tamén é sabia nestas cuestións, bótalle a culpa ao ano bisesto. «Ano bisesto, ano funesto». As flores non se dan, axiña agachan a cabeza. O millo seica vén escaso. Está por ver que vai pasar coas patacas? O asunto das patacas é moi importante na cultura agraria tradicional, mesmo cun alto valor simbólico. A pataca significaba a garantía da economía doméstica. En habendo patacas, arranxábase case todo. Somos un país de comedores de patacas, como ben nos recorda o amigo Manolo Rivas, igual que os irlandeses. As grandes fames de Irlanda entre 1844 e 1848, que mandaron para a emigración a centos de miles de persoas, homes mozos a meirande parte, igual que en Galicia, foi fundamentalmente un problema de escaseza de patacas. Cando menos ese foi o detonante. A peste entrou no tubérculo e deixou sen o sustento básico a centos de familias: a chamada Irish Potato Famine. 1844 e 1848 foron anos bisestos. Tamén o ano 1936.
Discuto coa miña veciña o asunto do ano bisesto porque me parece pouco científico, pero ela encóllese de ombreiros e di: «Alá vostede se cre ou non, pero élle así». Igual que as témporas. Algo logrei comprender delas polos libros, que veñen dos días dos romanos e das reformas de Xulio César no calendario, mais sigo sen saber como funcionan. «As mellores son as de San Miguel. Nunca fallan». Igual que as lúas. «Lúa nova mollada, un mes de tronada. E se a lúa é de outubre, sete meses cubre». Naquel ano que choveu sen parar dende novembro a maio, botei as contas e efectivamente era así: lúa mollada en outubro.
Para o que a cultura popular non ten tanta explicación é para outras eivas e catástrofes que estouran diante dos nosos ollos case que todos os días nas páxinas dos xornais. Escribo estas liñas abraiado e co arrepío no corpo, como tantos cidadáns, polos recentes sucesos de Niza, igual que antes foron os de Nova York, Madrid, Londres, París, Bruxelas? E Damasco, e os campos de Palestina , Indonesia, Beirut, Bagdad? Por non falar da África desesperada, o tráfico de mulleres e criaturas inocentes na fronteira de México, as pateiras do Mediterráneo, os refuxiados de Lesbos? Ou esa loucura do individuo que apaña unha metralladora e leva por diante os nenos dun colexio na sociedade teoricamente máis rica e farta do mundo. Para iso os meus veciños non teñen explicacións. Daquela, no último caso, botan man dos santos.