Non quería marchar de Siria sen coñecer Palmira, pero non sabía se me ían deixar. Isto foi hai algúns anos, antes da guerra civil. O problema era que desde que chegara a Damasco como parte dunha delegación sucedéranse os pequenos incidentes. Decidira ir ao Líbano pola miña conta, sen avisar ás autoridades, e á volta tiña xa a dous homes da muhabarat, a policía secreta, agardando no vestíbulo do hotel para preguntarme que fora facer a Beirut. Intentei congraciarme con eles falando no meu pobre árabe. Foi peor: recoñeceron o dialecto palestino, co que pasaron a sospeitar se non sería eu un israelí con falsa identidade. Dous días despois tiña que pronunciar a miña conferencia no congreso de xornalistas e isto era outra fonte de suspicacias. Esixíronme que lles dese por anticipado e por escrito, en inglés, todo que ía dicir, e cada hora viña alguén do ministerio para pedirme o texto. O escrito volvía intacto ao cabo dun anaco sen máis explicación, pero axiña logo volvíanmo reclamar. Supuxen que con tanta inspección estaría aprobado. Non tal. Tan pronto como tomei a palabra e pronunciei dúas frases o moderador cortoume o micrófomo e xa non me deixou falar máis. Así era a Siria de al-Asad. Para min, un estranxeiro, non era máis que unha pequena incomodidade. Para moitos sirios, en cambio, o Estado policial era unha ameaza real e permanente.
En todo caso eu quería ir a Palmira, a mítica cidade do deserto. Cando pasei pola recepción para deixar a chave alí estaban os dous policías sentados nos sillóns. Negociei un prezo cun dos taxistas do hotel e puxémonos en marcha. «Hai que chegar xusto antes do solpor», dicíame o home, «nin antes nin despois». Foi unha viaxe de varias horas pola estepa árida e o deserto, a antiga ruta das caravanas que viñan da China con seda para a Roma imperial. Ata que por fin divisamos ao lonxe as palmeiras que sinalaban a proximidade do oasis de Tadmor e as ruínas de Palmira.
Hai mil setecentos anos Palmira foi o centro dun imperio comercial baixo o goberno da misteriosa raíña Zenobia, ata que os romanos castigaron a súa rebeldía coa devastación. Para os viaxeiros románticos europeos do século XIX era, xunto coa propia Roma, a ruína por antonomasia, un constante motivo de reflexión sobre a voracidade do tempo e a fraxilidade do poder. O silencio era impresionante. Comprendín o que quería dicir o taxista. O sol empezaba a poñerse e os raios perpendiculares facían que as pedras das columnas e os vellos templos de deuses esquecidos brillasen cunha luz alaranxada, case dourada.
Xa non é a seda chinesa o que vén por ese camiño das antigas caravanas. Onte falábase de que as milicias do Estado Islámico están a dous quilómetros de Palmira. As autoridades avisan de que se logran entrar farán cos restos arqueolóxicos o que lle fixeron á cidade histórica de Nimrud e ás estatuas do museo de Mosul en Iraq: unha ruína dunha ruína. Sería un crime máis. Na vila de Tadmor decapitaron o mércores a vinte civís por «colaboración con al-Asad». A Siria de al-Asad era unha ditadura, pero a oposición a al-Asad non é mellor e o Estado Islámico, a forza máis importante desa oposición, é mil veces peor.
Aquel día, de volta de Palmira, eu estaba exhausto da viaxe e frustrado polo inevitable, tedioso regateo co taxista polo prezo acordado. No vestíbulo do hotel, a esa hora da noite, había moitas rapazas iraquís dos campos de refuxiados que se prostituían en Damasco. Nunha mesa, aburridas, estaban dúas delas cos tipos da muhabarat. «Que lle pareceu Palmira?», preguntoume un deles. «Marabilloso, verdade?».