Seica manda a novela negra. Outrosí no cine e na televisión. Nas listas de máis vendidos, na programación das plataformas dixitais, na primeira liña das carteleiras cinematográficas, o xénero do thriller e as maquinacións conspiratorias (na política, na empresa, no mundo das finanzas, mesmo no Vaticano) ocupan cada vez máis espazo e, en moitos casos, resucitan vellos éxitos (As sandalias do pescador) ou desatinos (Anxos e diaños). Abofé que, se a explicación da vida é un relato, o relato que domina vén tinguido de negro e escuras fontanerías.
¿Quen saberá contar o tempo que vivimos? Dickens narrou con extraordinaria intelixencia a primeira revolución industrial na Gran Bretaña. A través da novelística de Stendhal, Balzac, Zola ou Víctor Hugo sabemos máis do conflito de intereses das sociedades do seu tempo que a través de moitos tratados de historia. A narrativa norteamericana do 27 narrou o complexo e violento proceso de transformacións sociais que viviu aquel país durante a Gran Depresión. Pérez Galdós escribiu os Episodios nacionais nun intento de ilustrar os tempos difíciles da España do século XIX. Valle-Inclán cos seus esperpentos, moi especialmente no Ruedo ibérico, diseccionou coma ninguén o disparate da súa época. Emilia Pardo Bazán retratou a Galicia caciquil en Los pazos de Ulloa. Otero Pedrayo recreou a crónica das xentes da súa xeración: a labarada do galeguismo?
En certa maneira, dun tempo para acó, a novela deixou o primeiro posto da ficción ao cine, sen dúbida o gran discurso do século XX. Pero ao final todo é relato. A vida é unha gran narración colectiva na que nos recoñecemos, e a ficción, inspirada na realidade que a alimenta, é o espello no que nos contemplamos. ¿Quen escribirá as páxinas deste novo tempo? De seguro que alguén xa está en camiño. O malo é que a realidade é tan poderosa, tan aberta e vén tan acelerada que acaba levándoo todo por diante.
Un meu amigo, que se dedica a isto da literatura, leva anos dándolle voltas a unha trama argumental da que me ten falado moitas veces. Un alto executivo, pai de familia, respectado na súa actividade profesional, vese pillado de súpeto nunha operación de alto risco e, acelerado pola presión dos mercados e os compromisos adquiridos, perde o control da situación. Unha mañá atrinchéirase na terraza do edificio de oficinas onde pasa a meirande parte da xornada, apenas sen outra vida que a ambición do traballo, e armado dun rifle de mira telescópica comeza a disparar indiscriminadamente contra a xente da rúa. A acción comeza co primeiro disparo e continúa coa localización das vítimas, as máis delas que nada teñen que ver co personaxe. A trama discorre entre as baixas do rifle asasino e as tensións, apuros e negociacións para retiralo da mira. Crónica negra.
Hai tempo que non sabía nada do meu amigo escritor. Volvín atopalo hai pouco nunha mesa redonda en Madrid na que falabamos os dous sobre novela contemporánea. «¿Cómo o levas?», pregunteille. «Mil páxinas perdidas», contestoume. «Todo está nos xornais».