Francisco Díaz Fierros: «O meu capricho é non ter móbil»

Francisco Díaz Fierros (Vilagarcía de Arousa, 1941) é un sabio. Pode que sexa esa a palabra que mellor o define. Con máis de 80 anos desborda vitalidade ao teléfono e responde con criterio e elocuencia a todo. A súa charla, inevitablemente, sabe a pouco.

—Vostede escribiu varios libros, pero acaba de dar o salto á ficción.

—Foi unha consecuencia do confinamento. Eu coñecía moito a vida de Xosé Rodríguez que, para min, é o máis importante científico galego, porque é un home que traballou no século XVIII e participou nun proxecto importantísimo: a medición dun arco de meridiano, a base da definición do metro, do sistema de medicións que temos na actualidade.

—De onde era?

—De Bermés, preto de Lalín. A súa peripecia non só foi científica, senón tamén algo aventureira. Así que pensei que sería bo imaxinar a vida deste home e comecei a investigar para definir o contexto histórico, pero tamén imaxinar como foi vivindo este proceso. Con eses vimbios construín unha novela que bebe moito das de Xullo Verne e que, en principio, non deixaba de ser un divertimento.

—Pero transcendeu.

—Porque miña muller díxome: «Vas facer oitenta anos. Por que non lle dás forma de libro e agasallamos os amigos?». E fixémolo, unha autoedición pequena. Entre os amigos estaba o conselleiro de Cultura, que foi quen me pediu darlle máis proxección. E fixémolo con Galaxia e agora está nas librarías co nome de O gran triángulo.

—Agora, a película...

—Agora que está escrito... Pasou con Isabel Zendal, un proxecto que sabiamos os científicos pero que non tiña proxección mediática e que a acadou despois de que se fixeran un par de novelas. Para os galegos é un motivo de honra ter a este gran científico que foi Xosé Rodríguez.

—Que tal foi a experiencia de pasar á ficción?

—Moi estimulante e gratificante. Estudei moito como era a vida naqueles momentos. E meterme no dramatismo daqueles anos, coa invasión francesa, foi moi gratificante.

—Agora que pasou dos oitenta, a que dedica o tempo?

—Teño moita actividade. Colaboro en proxectos, estou en dúas comisións da Academia, porque é asombroso a cantidade de palabras técnicas que se están incorporando ao léxico. Tamén traballo para a Academia de Farmacia, o Ateneo... A verdade é que non teño moitos ocos.

—Como lembra a súa infancia?

—Eu nacín en Vilagarcía porque meu avó era médico e leváronme alí a nacer, pero logo fun a Ribadeo. Lembro os estudos, pero tamén ter moitos momentos de folgar, de ocio, que agora os rapaces non teñen tanto. Teño unha visión agradecida daquela época. A vida en Santiago, coa universidade, xa supuxo un cambio moi importante. Había un gran ambiente nos comezos da transición. Vivía Franco, pero había un movemento de contestación, de preocupación cultural. Para min significou moitísimo.

—Galicia cambiou moito.

—Moitísimo. En Santiago había unha feira os xoves que nos lembraba que, pese a estar na cidade, o mundo rural estaba a menos dun quilómetro. Era unha Galicia que queriamos arranxar. Eu fixen a carreira de Farmacia por tradición familiar pero pregunteime que podía facer por Galicia e tiña dúas alternativas: a microbioloxía ou a edafoloxía, que era o estudo das terras de Galicia. E decanteime por iso.

—O cambio foi moi rápido, pero seguro que hai algunha cousa que non lle gustou.

—Galicia cambiou para mellor, pero o mundo rural foise baleirando. Cando comecei a estudar, o 60 % era poboación agrícola. Neste momento non chega nin a 8 % Foi un proceso demasiado rápido. A algún país levoulle case un século. Estes procesos tan acelerados son procesos traumáticos.

—Vostede traballou moito pola lingua tamén.

—Veño dunha familia castelanfalante, pero cando cheguei a Santiago deime de conta de que o galego era unha riqueza que non debiamos perder. E tratei de que a escrita das ciencias tamén se puidese facer en galego. De feito, creamos unha revista, Braña, onde tentamos escribir de ciencia en galego. Despois de 50 anos traballando nesta liña a conclusión é que na ciencia máis punteira, o galego, igual que o castelán ou o catalán, ten pouco que facer fronte ao inglés. Pero no campo da divulgación si pode ter o seu papel.

—Que persoa lle deixou unha pegada maior.

—Ramón Piñeiro. Sei que é un personaxe discutido pero a súa actividade foi providencial e nas distancias curtas comunicaba unha empatía que para min foi admirable.

—E bota de menos non coñecer algún contemporáneo?

—Quizais Otero Pedrayo. Escoiteino nalgunha conferencia pero non tiven moita ocasión de poder falar con el.

—Cara onde cre que imos co cambio climático.

—Camiñamos cara a unha situación preocupante e non se está facendo de momento demasiado. Pero se o miramos cunha certa perspectiva histórica vemos que ante as primeiras advertencias dos anos 70 do século pasado non se facía nada. E nos últimos dos cumios os gobernos empezan xa a collerlle medo ao problema e están empezando a dar primeiros pasos, tímidos, pero certos. Hai medo a dicir que todos os cambios que son necesarios van supoñer un esforzo pola nosa parte.

—Imos ao importante, Celta ou Dépor?

—Son pouco futboleiro, pero por tradición familiar, son do Celta.

—Autodefínase en poucas palabras.

—Son bastante imaxinativo; despistado; confío moito na xente e teño esperanza no porvir e na singularidade do ser humano, polo tanto, humanista.

—Cociña algo?

—Si, gústame a boa mesa e penso que me desenvolvo bastante ben na cociña. E, modestia á parte, teño bastante éxito.

—Sabería facer unha empanada?

—Do que queira.

—Que lle gusta facer cando ten tempo?

—Pasear, escoitar música... Se me vai preguntar pola canción que prefiro, xa lle digo unha de Mikis Theodorakis cantada por María Farantouri: To gelasto paidi. É unha peza que me entusiasma.

—Ten móbil?

—Non. O meu capricho é non ter móbil e quen o sofre é a miña muller. Decátome de que é unha necesidade, pero xa convivo con esa situación e agradézolle á miña muller que sexa o enlace co mundo exterior.

—A que lle ten medo?

—A que os meus teñan problemas. Eu non miro con medo ao futuro, pero si que lle poida pasar algo á miña familia.

—Algún lugar fetiche?

—Dous: a parte vella de Santiago cando non está chea de turistas e a costa de Ribadeo.

—O máis importante na vida?

—A sinceridade, cun mesmo e tentar entender os demais e, dalgún xeito, facelos felices na medida que un poida.

---

---

---