Discurso de Xosé Luís Barreiro Rivas
21 nov 2014 . Actualizado a las 08:41 h.Señor presidente do Goberno, señor presidente da Xunta, señor presidente da Fundación Santiago Rey Fernández-Latorre, compañeiros e amigos. Non sei se merezo este premio que con tanta xenerosidade, e nun momento tan fértil da miña vida, me entrega esta querida casa. Non sei se o merezo, digo, pero sei que o necesitaba fondamente. E por iso espero que, aínda que non fixen nada específico para gañalo, todo o meu traballo de columnista e analista en La Voz de Galicia, Radio Voz e V Televisión estivera orientado polos mesmos valores éticos e deontolóxicos, e pola mesma vocación de servizo a Galicia e á liberdade democrática que os fundadores do Premio Fernández Latorre quixeron enxerguer.
Por iso agradezo de todo corazón este recoñecemento es este honor que se me fai. E por iso prometo seguir sendo no futuro o mesmo que quixen ser ata hoxe: un hermeneuta da realidade política que está convencido de que o compoñente esencial da prensa democrática non é a intelixencia, nin a habilidade, nin a captación artificiosa de lectores, senón a liberdade radical e indeclinable dende a que se constrúe a verdade.
Para vostedes non debe ser doado entender por que quen nunca deveceu por premios e honores e quen nunca necesitou estímulos para ollar o mundo a razoable distancia e con persoal criterio, recolla hoxe o Fernández Latorre con tanta satisfacción. E por iso quero explicarlles brevemente a razón de tan humano e sincero sentimento.
Eu nacín en Forcarei, nunha casiña moi humilde que aínda conservan meus país -Manuel e Dolores- para que toda a familia a teña polo centro cosmolóxico do mundo. E por iso estaba destinado a emigrar a Suíza, como fixeron tantos amigos e familiares da Terra de Montes, se o Seminario Menor de Santiago, encarnado en don Secundino Cortizo, non se tivera cruzado no meu camiño.
Aquel bo párroco só necesitou quince palabras, cruzadas cos meus pais, para cambiar o decorrer da miña vida: «Non imos deixar que a aprendizaxe deste neno remate na escola de Forcarei». E grazas a tan sinxela concepción do apostolado cristián, puiden rematar a década dos 60 estudando nas universidades de Comillas e Madrid, e véndome obrigado a cavilar tódalas noites da miña vida, pouquiño antes de durmir, en que se hoxe vivo disto -de ensinar e escribir cousas máis ou menos aqueladas-, foi por pura casualidade, ou porque un home xusto e xeneroso non se quedou calado na súa comodidade e veu á miña casa, un domingo pola mañá, a traerme o inquedo agasallo dunha vocación intelectual e universitaria.
Dende entón funlle absolutamente fiel a dúas cousas: a casiña de Sorribas, que aínda fica rodeada dos feiticeiros veciños que tantas veces e tan sabiamente fago falar nos meus artigos; e ao Seminario de Belvís, que me recolleu en Forcarei sendo un aldeán tímido e irredento, e que me puxo diante de vostedes convertido nun europeo dos de antes, orgulloso da miña cultura e da miña fe, da miña estética e da miña historia, e necesitado de dicir en latín todo o que quero converter en importante.
Entre as primeiras traducións do latín que fixen aos 11 anos figuraba un apotegma de Rutilo Namaciano, poeta do século V, que aínda hoxe cito con profusión e agrado: «Ordo renascendi est crescere posse malis». «A lei da supervivencia -dicía Rutilo- é medrar incluso nas desgrazas». «Porque a providencia de Deus -engadía o profesor- non nos garante a impunidade fronte ao demo, senón a man que sempre necesitamos para volvernos a erguer».
Pois ben. A miña curta e insignificante historia persoal resúmese para min en dous episodios contundentes:
1. A baixada o inferno da indignidade pública, que tivo lugar hai 25 anos, e que tanto feriu moralmente á miña familia e amigos.
2. E o feito de que, nada máis bater no fondo do burato, humillado e malferido, alguén me tendeu unha man por si quería erguerme.
O resto foron 25 anos apolicando polas rochas do abismo, ata chegar ao fermoso val no que agora me deleito, sabedor coma moi poucos de que Deus escribe dereito con renglóns torcidos.
Nesta metáfora, que para min é máis real que a vida mesma, chámolle inferno á miña expulsión do paradiso da política, e á miña imposibilidade de devolverlle ao ceo os moitos talentos que me prestara para exercer con dignidade, acerto e honradez ese oficio tan fermoso e fundamental que é o servizo público, do que depende o proceso de socialización que nos fai persoas e como tales nos realiza. E confésolles que eu saín de alí derrubado e triste, como faría un virtuoso da arpa ao que lle frearan a súa carreira dándolle un martelazo nun dedo.
E a man amiga que atopei alá nos infernos foi unha chamada que tiña orixe en La Voz de Galicia, que, igual que fixera o crego da miña parroquia, necesitou moi poucas verbas para ofrecerme a remontada: «Aquí sabemos quen es, e estaremos encantados se te fas ver nas nosas páxinas. Porque unha ferida pública require tamén público remedio». E así levo 25 anos nestas casa, desfrutando do paradoxal e infinito privilexio de que Santiago Rey -meu amigo e presidente- me agradeza a min con toda normalidade-sempre que me ve- o enorme favor que eu lle debo el.
Eu fixen máis cousas que escribir en La Voz de Galicia. E mesmo recibín algúns recoñecementos que deberían darme unha satisfacción similar á que cumpre hoxe o Fernández Latorre. Pero son consciente de que todo empezou coa man amiga que me tendeu esta casa, e de que todo culmina hoxe -despois dun esforzo de rigor, coherencia e xenerosidade que tamén eu me quero recoñecer-, cando desfruto da posibilidade de ensinar nos universos mediático e universitario, ao servizo da democracia e do país, a mesma asignatura que antes me suspenderon, e que me impediu coroar a carreira para a que tiña tanta vocación e boas formas.
Por iso interpreto este acto de hoxe como unha alta médica fondamente desexada, ou como un trunfo do lonxano aldeano que fun, fronte a falsa moral dos tópicos e das aparencias.
Tamén é verdade que o día que me chamou Santiago Rey non estaba só de todo. Tiña a María, que sempre que baixo ao inferno vaime buscar, e dáme a man, como Beatriz fixera co Dante e doña Inés co Tenorio; pero, en cambio, cando paseo pola gloria nunca quere subir comigo, porque di que ten no seu xardín moitas flores que plantar. Tamén tiña dous fillos que, ademais de crer sempre na honrada sinxeleza de seu pai, trouxéronme á casa un xenro, unha nora e unha neta, aos que vexo medrar na crise coma se fora tempo de vacas gordas. Tiña a meus país e aos meus catro irmáns, que todos viviron ata hoxe ?menos a nena Maruxa- para ver o remate desta pequena historia. E tiña a casiña natal, en Forcarei, que non deixou que perdera o Norte, e que me librou da nostalxia das alfombras que pisara e dos pazos que construíra e habitara.
E por iso debe entenderse que o día do Apóstolo, cando todos lemos en La Voz de Galicia a noticia do Premio Fernández Latorre, tiveramos a sensación de que a nosa batalla -insignificante para a humanidade pero ciclópea para o núcleo familiar-, rematara con vitoria, e de que xa podemos atender sen cuítas engadidas aos outros afáns que a vida nos prepara -non todos seguramente alegres- para a década vindeira.
Claro que esta que acabo de darlles é a miña versión persoal. Porque matino que o premio que hoxe recibo debe ter outras explicacións. E por iso, tratando de poñerme nos miolos do xurado, entendo que me quixeron usar como humilde ferramenta para lembrar catro cousas:
1. Que a prensa é esencial na construción, consolidación e exercicio dunha democracia excelente, e que só cumpre o seu papel cando, ao marxe dos pequenos tributos que hai que renderlle ao mercado, somos capaces de manter a racionalidade e a independencia que fundamentan a visión construtiva e ética da política.
2. Que todo o capital de liberdade que un editor como Santiago Rey deposita nas nosas mans -pois todo o risco é para el e toda a vaidade para nós-, ten que serlle devolto, cos intereses correspondentes, seguindo os principios fundacionais de La Voz de Galicia, e servindo a Galicia do xeito firme e sempre actual que a nosa cabeceira proclama.
3. Que o feito de vivir e escribir na fronteira dun tempo novo, cheo de ansiedade e incerteza, converte en grave falta calquera egoísmo persoal ou social, calquera patriotismo de escala reducida, calquera idea esclerotizada, e calquera tópico ou lugar común que nos sirva de refuxio persoal e impida o necesario paso da luz.
4. Que a ética é patrimonio persoal, non colectivo, e que os riscos da nosa opinión e da nosa loita témolos que asumir sen queixas nin aforros, e sen pensar que a Terra, a sociedade ou o Estado nos deben máis a nós do que nós lle debemos a eles.
Eu tiven a oportunidade de intentar todo isto en casa ben cuberta e sendo premiado por elo. E por iso debo compartir este premio con catro actores esenciais da súa xestión e explicación: coa miña terra galega; coa familia que tanto me sufriu; co Seminario que me formou, e co daquela presidente, e agora amigo, que arriscou en min toda a súa confianza.
Dos tres primeiros xa falei. E de Santiago Rey so direi que o meu agarimo non xurde dunha relación fácil e abundante, senón de termos coincidido na fidelidade mutua, no ideal dunha terra, e nun esforzo compartido.
Sendo tan distintos como somos, e procedendo de mundos tan diversos, os dous sabemos que aínda podemos perder unha batalla que tanto fixemos por gañar, que non sempre analizamos con perspectivas coincidentes, e que sempre nos discute a vitoria no derradeiro minuto. Quizás sexa así, ou iso espero, porque Galicia necesita que a nosa pelexa sexa eterna, e que o noso esforzo non se pague con glorias menores e agradecementos efémeros. Pero alén de todo iso, querido Santiago, non esquecerei, formulado en latín, o dito de Plauto: «Is est amicus qui in re dubia reiuvat» (Só é verdadeiro amigo aquel que che axuda cando outros dubidan).
Señor presidente do Goberno de España; querido amigo Mariano: a túa presenza neste acto hónrame como non merezo na súa vertente institucional, e alégrame ata o infinito na fonda e vella amizade que persoalmente che profeso. É coma se hoxe recibira dous premios en vez de un. E por iso quero que saibas que nunca puiden imaxinar un escenario mellor para darche a forte e sincera aperta que testemuña que, alén das dificultades que ámbolos dous temos superado, sigue vivo o cariño e o compromiso co que nos consagramos xuntos, en 1981, ao servizo do país. Porque na política faise sinxela verdade o mesmo que pasa na vida: «A raíz do toxo verde é moi mala de arrincar, e os amoriños primeiros son moi malos de esquecer».
Ilustres invitados, e queridos amigos: Sei que todo canto vale este premio que hoxe recibo ten os alicerces no periódico e na empresa que o edita, nos xornalistas e amigos cos que comparto tarefa, e nos lectores que aínda entenden que, en vez de recrearme no fácil oficio de achegarlle leña á fogueira da crise, estea gastando toda a credibilidade e o capital que acumulei en predicar prudencia, estabilidade e sentido común ao servizo do progreso económico, do benestar social, e da liberdade política. Por iso penso que unha vez máis o destino foi xeneroso comigo, ao darme tan fortes azos no intre no que máis os necesito. E por iso prometo serlle fiel ao Premio Fernández Latorre, a Galicia e a España enteira mentres me duren o sentido, a intelixencia e a preciosa liberdade que a cotío vai comigo.
Moitas grazas.