Malores Villanueva firma un retrato íntimo de don Paco, co que xantaba todos os venres nos seus derradeiros anos
12 may 2023 . Actualizado a las 22:28 h.Francisco Fernández del Riego era seareiro do Celta e os domingos que xogaba o equipo en Balaídos gozaba dun bo xantar coas amizades para logo animar ao club do que era socio. Xunto á súa muller, Evelina, asistían aos encontros sempre elegantes e, de seguro, lembraba os seus tempos mozos en que o alcumaban o Bicicleta, polo seu dominio co balón no seu posto de extremo dereito. Iso era só no terreo de xogo, pois na política foi sempre home de esquerdas, un nacionalista-socialista, como ten afirmado en repetidas ocasións.
Naquela Compostela que o acolleu como estudante, foi un líder estudantil significado e, tal era a súa sona de bo orador, que as súas intervencións sempre se ateigaban.
Daquela, Evelina estudaba Farmacia, aínda que antes comezara Químicas, e a través dun amigo común coñécense nunha das moitas ocasións en que ela asistiu ás súas conferencias, só polo gusto de escoitalo. Como compañeira de viaxe, foi o seu apoio en todo o que emprendeu e, conta unha sobriña, que cando os visitaban no verán ela pedíalles que falasen baixiño para non molestalo, pois estaba a traballar. Esa colaboración e ese entendemento foi fundamental para Paco, que sempre atopou nela complicidade e serenidade. Tamén nos momentos máis complexos, como as dúas veces que estivo na cadea durante varias semanas por sospeitas de pertenza á Unión de Intelectuais Libres, en 1947, ou por escribir en revistas no exilio sen o permiso do réxime, en 1955. Nunca se amedrentou, nunca deixou que o medo se impuxese e buscou camiños alternativos cando se pechaban outros. En realidade, iso xa o fixera cando era estudante, pois debido ao seu compromiso como líder universitario abríronlle varios expedientes, pero o apoio que tiña entre o estudantado era tal que non se atreveron a expulsalo.
Era teimudo e soñador, pero tamén un executivo, un home de acción que non descansaba ata que a idea tomaba forma. Por esa razón está detrás de case todas as iniciativas culturais da posguerra, pero tamén da fundación do Partido Socialista Galego na clandestinidade. Nada que tivese que ver con Galicia lle era alleo, nada que requirise do seu compromiso era desbotado. Así, tanto escribía prólogos para os principais libros da nosa literatura como elaboraba os almanaques da empresa de cementos Oural —logo Cosmos—, sabedor de que se el non o facía, sairían en castelán.
Ano tras ano, buscaba un tema e redactaba para cada mes unha pequena recensión coa que ilustrar a imaxe. Calquera proxecto, por pequeno que fose, lle parecía importante e era incapaz de dicir que non se a súa participación aseguraba a presenza do noso idioma e da nosa cultura.
En 1963, hai tres proxectos transcendentais para Galicia: a creación do Día das Letras Galegas, da Fundación Penzol e a publicación da revista Grial, despois de ser censurada en 1952. En todas as iniciativas debemos destacar a súa figura, ben como o promotor da efeméride de máis repercusión da nosa cultura, ben como director durante case cincuenta anos da maior biblioteca e arquivo de fondo galego de titularidade privada, ben como director da publicación periódica máis significativa do panorama editorial. Se a revista saía puntual cada trimestre, aí estaba don Paco detrás apurando as colaboracións e escribindo achegas que completasen o número. En non poucas ocasións, esa tarefa facíaa na Fundación Penzol, a onde acudía cada tarde despois de traballar e, conta o persoal técnico o moito que se enfadaba cando había un festivo e non abrían as instalacións. Paco foi o artífice de que os fondos medrasen grazas á súa xestión, desta maneira conseguiu que se depositasen os de Castelao ou de Otero Pedrayo. Os seus dotes de negociador eran moi coñecidos en Vigo, así cando traballaba no despacho de avogados dos seus irmáns Joaquín e Vicente e non había acordo entre a patronal e os traballadores en Citroën era Paco o que asumía esa xestión e sempre lograba firmar o convenio.
Nos últimos anos de vida, xantabamos cada venres xuntos e non perdía oportunidade de mostrar o seu coñecemento sobre os peixes que degustabamos, non en van traballara nas revistas Industrias pesqueras e Industria conservera durante máis de dúas décadas, á súa chegada a Vigo. Un día deume unhas guías cos nomes científicos das diferentes especies e axiña entendín que lle gustaría que os aprendese; claro, non tardei en facelo e nas comidas, case coma un ritual, preguntábame cal era a denominación en latín do que degustabamos; eu sempre respondía atinadamente, ante o seu sorriso de satisfacción e, con aquela emoción, comezaba unha disertación sobre todos os coñecementos adquiridos durante tantos anos. Así, regados pola súa sabedoría, aqueles xantares eran aínda máis saborosos.
A súa fama de bo comedor inspirou a Otero Pedrayo, que lle dedica o poema «Marcha triunfal», onde o define como «pontífice do manxar escolleito» que celebra «épicas ceas louvadas». Seica Otero contaba: «Paco leva comidos oito barcos de merluza, seis ou sete de linguado, cinco de robaliza e tres ou catro doutras especies diferentes, incluídos chinchos e xoubas». Co humor que o caracterizaba, puntualizaba que para entón xa levaba tempo sen probar a pescada, porque nunha ocasión que enfermou aborreceuna despois de moitos días como prato único. Non fora a única ocasión en que tivera que renunciar á boa mesa, cando chegou a Vigo despois da guerra só tiña cartos para comer unha vez ao día e facíao xunto ao seu amigo Carlos Maside nunha tasca mariñeira que alternaba un día guiso de carne e outro de peixe acompañado de tres anaquiños de pan con balor. Impartiu clases ocultando o seu apelido porque estaba inhabilitado, fixo revistas de reloxos, exerceu de avogado e, a maiores, a súa cabeza sempre matinaba en como aglutinar novamente o galeguismo e levar a cabo proxectos que fosen ponte coas xeracións anteriores. Niso queimou a vida e fíxoo da mesma maneira que fumaba un Cohiba, degustándoa, con calma, mirando á fronte. O que máis o entristecía nos últimos anos era a imposibilidade de ver e, polo mesmo, de ler; o que non fixera o tempo fora apagar aqueles ollos gacios que seguían a transmitir entusiasmo, compromiso e lealdade á causa que guiou toda a súa vida: a idea dunha Galicia dona de seu.
