Rescátanse dúas propostas de relevancia na bibliografía do autor do Día das Letras: un «Diario da guerra» e unhas suxestivas «Memorias do París literario»
07 abr 2023 . Actualizado a las 05:00 h.Hai algo máis de dez anos, Benito Ramírez, responsable do Arquivo da Fundación Penzol, fixo posible que coñecese unha pequena mostra dun orixinal mecanografado inédito no que Fernández del Riego, en primeira persoa, falaba das súas experiencias na guerra civil. Pasado o tempo, ter nas mans este libro é para min tanto unha satisfacción como un acto de xustiza neste ano tan especial e aínda máis ao vir da man do académico e historiador Lourenzo Fernández Prieto.
Sospeitaba que este orixinal que agora ve a luz dialogaría coa única peza narrativa de longo alento que publicou baixo o título de O cego de Pumardedón: novela de filiación simbólica e de corte pseudo-biográfico, na que asistimos a unha trama dupla. Por un lado, Mauro, cego como consecuencia da guerra, relata a súa vida cotiá, na que tamén xorde a resistencia diante de tempos escuros; por outro, evoca as súas vivencias como soldado franquista na fronte da guerra. Desta última liña argumental tan só se rastrexa un lixeiro arrecendo no Diario da guerra, plasmado en referencias á soidade e incomprensión que sente o protagonista ao latir un can, cando escoita o curuxar dunha ave ou admira as estrelas nas noites interminables. Isto é, na novela hai ficción e neste Diario rexistra a súa voz en primeira persoa como necesidade vital e na procura, talvez, de deixar un testemuño escrito das súas vivencias, do seu día a día, das súas expectativas desde o ano 1938 ata case a fin da guerra.
O profesor Lourenzo Fernández Prieto subscribe, así pois, un prólogo esclarecedor, suxestivo e, a meu ver, de lectura obrigada, pois reflexiona nel sobre a relevancia que cobra esta achega reparando na orientación de estarmos diante dun texto que é memoria dos vencidos e dos significados politicamente. Nel desvela as claves dos temas que Del Riego explora, a visión paisaxística e case etnográfica que o domina —esa ollada tan do Seminario de Estudos Galegos—, sen esquecer outras dimensións como son a análise do que relata e do que quizais silencia, as ducias de lecturas que rexistra ou as pegadas antibelicistas e existencialistas que o percorren transformadas nese «amarguexo» magmático que latexa en cada páxina.
VIAXES A PARÍS
Malores Villanueva recibiu este orixinal inédito, xunto con outro material, da man de Fernández del Riego, que nesta ocasión prologa e edita naturalmente con tino e acerto. Memorias do París literario, deste xeito, testemuña como a lectura, e a curiosidade por saber, foi unha das súas grandes paixóns; alén de poder lerse como a confirmación dunha francofilia que nunca ocultou, patente en abondosos artigos dispersos en numerosas cabeceiras xornalísticas desde a posguerra ou, por exemplo, nun dos seus libros —tan desapercibido no seu tempo— como foi Letras do noso tempo (1974).
Del Riego rememora, cando menos, dúas viaxes realizadas a París —onde non evita describir espazos singulares e incorporar algunhas conversas de contido literario ou cultural daquelas experiencias— para centrarse case en exclusiva na exploración de numerosas figuras da literatura francesa que van de Balzac a Péguy, de Proust a Camus, de Apollinaire a Baudelaire, das voces —que ben coñecía— que constituían o Nouveu Roman a Malraux, do seu querido Simenon a Paul Éluard, entre outras moitas presenzas. Todas elas adobiadas con breves pinceladas de carácter biográfico nas máis das ocasións e sempre acompañadas de suxestivas interpretacións dalgunhas das obras que evoca, facendo gala dunha memoria absolutamente prodixiosa.
Nestas páxinas, referíndose a Jean Cocteau, recolle unhas declaracións de André Maurois cifradas en que, para el, Cocteau non fixo a súa época, pero sen todo o que levou a cabo esta época non sería o que foi. Teño a convicción de que exactamente o mesmo se podería aplicar a Fernández del Riego.
