Como somos curiosos para todo, algúns achéganse estes días a observar a inquietante estampa dos encoros medio baleiros, onde a avaricia das eléctricas fai emerxer agora as ruínas de aldeas que noutro tempo foron mergulladas baixo as augas. Imaxino que moitos acoden levados por un simple interese turístico, igual que visitamos cemiterios ou vestixios de civilizacións perdidas, pero estou seguro que outros son incapaces de asomarse á imaxe sen experimentar unha profunda dor. Quizais porque alí, entre aquelas pedras, antes da apocalipse, eles mesmos soñaron o mundo, a vida, un futuro diferente. E porque a visión espida da terra, oculta dende hai décadas, obriga máis ca nunca á lembranza de centos de veciños que anos atrás foron obrigados a abandonar, pola forza, os lugares que tanto amaban.
Mergullados no esquecemento, baixo outro tipo de augas, as cidades conservan a sombra de fermosos edificios hoxe desaparecidos, glorias arquitectónicas que o delirio urbanístico doutra época mandou derrubar en favor de construcións contrarias ao sentido común, case tan feas coma a alma de quen pensou que un encoro aquí e outro acolá tamén era sinónimo de progreso. Participar nos itinerarios guiados polos nosos mellores escritores, que a miúdo nos acompañan polos escenarios reais das súas novelas, é unha boa oportunidade para revivir eses recordos e permitir que emerxan co poder da ficción. Penso que os lectores que gozan deses paseos comparten un ansia infinita de memoria, un desexo de recoñecerse na tribo dos que sempre necesitan lembrar. E que son impulsados por unha emoción que os une, dalgún xeito, a esoutros observadores que se asoman con perplexidade, feridos no máis profundo do seu ser, a un lugar morto baixo as augas.
Por iso reconforta que haxa quen nos conte historias de mundos sepultados polos encoros, agora que varias xeracións non lembramos esas paisaxes máis que asolagadas, sen vida, a disposición dos que non se ven fartos de sumar beneficios no noso recibo da luz. Esa memoria común, ás veces en mans da literatura, outras en forma de vivencia persoal, debería estar permanentemente esperta, en guerra contra o silencio. «Non hai nada máis baleiro ca unha piscina baleira», escribiu Raymond Chandler en O longo adeus para sinalar a decadencia dos que un día foron ricos. Supoño que este verán, se o mestre estivese entre nós, cambiaría de idea.