Neste tempo de confinamento, os lletraferits lemos máis, algúns moito máis, e ata cabe supoñer que os alleos á lectura reconsiderarán esa lagoa intelectual de tal xeito que, ó final da corentena, militen, por primeira vez, no escolleito grupo dos letraferidos. Eu, como vello letraferido, exercín nestes días de relector, pois La Voz de Galicia, que inventou a colección de As Precursoras, puxo nas miñas mans unha novela de Emilia Pardo Bazán que eu lera, xa profesor de Literatura, arredor de 1960: La tribuna, publicada en 1882 cando a autora cumpría 31 anos.
Desde aquela data, na miña vida de explicador de textos literarios tanto na aula como na ágora, tiña feito non poucas incursións nas páxinas dunha novela en boa parte protagonizada por un colectivo proletario e feminino: as catro mil mulleres que traballaban na fábrica de tabaco da Coruña (cidade que, no relato, chámase Marineda). Estaba dona Emilia -culta, rica e nobiliaria- moi lonxe dos postulados socialistas e, mesmo, do republicanismo. Pero a señora das Torres de Meirás era unha muller moi intelixente, moi culta e dona, como escritora, dos mellores recursos do naturalismo moderado, tres razóns para debruzarse sobre unha realidade socioeconómica que ninguén, en España, novelara con anterioridade. Muller decidida, antes de escribir, estudou in situ as condicións de vida e de traballo daquel curioso fragmento do proletariado feminino coruñés. Asomouse a esa inédita realidade sociolaboral desde os seus postulados -nin revolucionarios nin republicanos-, postulados que, ás veces, lévana a ironizar ou ridiculizar as ideas da protagonista do relato, sobre todo cando pon na súa boca de oradora da fábrica certas fórmulas retóricas do progresismo da época.
A singular oradora chamábase Amparo. Aínda que criada na miseria, tivo algo de escola, a suficiente para que, coa súa listeza, lese, declamando, os periódicos avanzados ao barbeiro do barrio, algo volteriano el. Coa súa voz e coas súas lecturas da prensa anticonservadora terminou liderando, na Fábrica, as inquedanzas e as demandas das traballadoras. Era a Pasionaria do XIX, tamén na figura e na autoridade. Tivo a desgraza de coñecer ao capitán Baltasar Sobrado, que non sabemos se a namorou ou a deslumbrou. Exemplar perfecto dunha mesocracia coruñesa sen interese, terminou comportándose como as xentes populares sospeitaban: non recoñeceu o fillo que tivo con Amparo. É a mesocracia, máis gramatiqueira que respectuosa, que bautizou a Amparo, aquela vibrante oradora, de «tribuna», insólito feminino daquela na que os oradores tribunicios eran sempre homes. Como sería o retrato e a biografía de Amparo se a novelista escribise desde outras coordenadas ideolóxicas? Fose como for, Emilia Pardo Bazán ofreceunos unha Amparo moi bela, moi atractiva fisicamente, e cun lume espiritual que, pese ás reticencias da autora, aínda hoxe nos fai exclamar: «Amparo, mon amour»!