A académica dá as chaves da súa visión sobre o mundo e a literatura tras confiar o seu legado á Biblioteca de Galicia
01 ago 2016 . Actualizado a las 05:00 h.Aos seus 94 anos, Luz Pozo (Ribadeo, 1922) soña cun universo de cores, con pegasos e delfíns. «Encántanme os delfíns, sempre sorrindo», di sentada na súa mesa de traballo no salón, ante ao retrato da nai sobre un buró. Na casa non colle a memoria. Nos caixóns, agardan os papeis dun enxoval literario que a poeta vén de poñer en mans da Xunta. «Aínda non está todo no Gaiás, teño que baleirar case toda a miña casa», di a autora do Códice Calixtino. As futuras actuacións da doazón á Biblioteca de Galicia da súa colección bibliográfica e ao Arquivo de Galicia do seu arquivo documental serán revisadas por Olivia Rodríguez González, profesora titular de Teoría da Literatura e Literatura Comparada da Universidade da Coruña, subliña. Falamos de moitas cousas. «Y el tiempo se las llevó», sorrí ela recordando unha canción. Hoxe, Luz Pozo estará a partir das oito da tarde na Feira do Libro da Coruña coa súa Rosa tántrica, un diálogo con Borges sobre a beleza e a fe. Enriba da mesa, palabras, as Cartas de Vicente Aleixandre a Eduardo Moreiras. «Son un tesouro imponderable. Os profesores Aurora López e Andrés Pociña dedicaron dez anos a estudar, unha por unha, estas cartas que meu marido, Eduardo, me confiou. Díxome: ‘‘Ponlas en buenas manos o las quemo ahora mismo’’». Abrimos o libro, lemos: «Qué débiles los hombres y qué sujetos a la tiranía de su apesadumbrado corazón».
-Son palabras do nobel a Eduardo Moreiras. É unha correspondencia moi íntima e literaria. Que achegan estas cartas?
-Son a xoia da coroa do meu legado, as cartas que lle enviou Vicente Aleixandre entre os anos 1948 e 1955 a Eduardo Moreiras, considerado máis un poeta estranxeiro que maldito, polos temas que tocou, polo enfoque, porque a súa forma de escribir non era, nin é aínda, habitual en Galicia. Eduardo está considerado por Pepe Cáccamo un autor extraordinario, non só como poeta, senón tamén como narrador. Desbotou todos os tópicos sobre Galicia. Aleixandre mantivo moitísima correspondencia con el; morto García Lorca e exiliados o resto dos poetas do 27, Vicente Aleixandre era a grande referencia literaria. Estas cartas son un tesouro literario e humano.
-Impresiona escoitala falar sobre Eduardo Moreiras.
-É un autor extraordinario que non seguiu os camiños trillados da literatura.
-No entanto, o gran amor da súa vida foi Borges...
-Si, bueno, pero é un amor doutro estilo. Borges subxugoume! O Aleph. A rosa de Paracelso. Hai millóns de Borges. Cada obra ten un Borges e mesmo nunha soa obra del atopamos Borges diferentes.
-Como naceu este diálogo metafísico en torno á «rosa de Paracelso»?
-É que A rosa de Paracelso gustoume moitísimo cando a descubrín. É un Borges que mira cara á Oriente, pero é sincrético, porque non deixa de considerar as nosas tradicións filosóficas. A sabedoría de Borges está limada pola humildade.
-Vén o saber do non saber, da conciencia da nosa ignorancia?
-Canto máis humilde máis sabio é un. O primeiro é darse conta de todo o que resta por saber, do infimamente preparados que estamos en coñecementos.
-A razón axuda, pero non abonda. Vostede, e Borges, falan de fe. Por que é necesaria?
-Porque sen fe non se pode vivir. A rosa pode estar queimada e feita cinza, pero renace. Aínda que ese renacer só pode verse co poder da fe, do amor. Hai máis que materia. É que a materia ten espírito, é todo un. A razón pódenos levar a equivocarnos, non o é todo. A razón serve para sobrevivir, pero non para comprender a vida.
-Hai fin ou nada remata?
-Nada se destrúe, todo se transforma. É así dende o principio. Hai unha intelixencia creadora, infinita, que está actuando sempre, e que non podemos acadar. Unha enerxía. Creo, sobre todo, no poder do amor.
-E a palabra, o corpo da idea, cal é o seu poder?
-O de comunicarnos; case todo o que pensamos, sentimos, soñamos está nas palabras. Agora ben, a palabra hai que ter moito coidado con ela...
-A palabra devolve a vida, di a «Rosa tántrica».
-Si, dá vida, pero ás veces dá mágoa escoitar as cousas que se din. Usamos mal as palabras. Debiamos estar máis calados, eu a primeira! Naces co desexo de falar, de escribir, pero case sempre estás mellor coa boca pechada.
-A escrita poética é diferente. Ten outra fondura na voz.
-A poesía é, como a música, moi esixente. Vai contigo, dentro, pode dominarte. Agora que vexo este libro [Rosa tántrica] penso que podería escribir outro mellor. Co traballo na palabra nunca se está satisfeito.
-Cal elixe hoxe entre todos os que escribiu?
-Sol de medianoche, para a miña neta Natalia, e Prometo a flor de loto, que escribín cando morreu Eduardo Moreiras. Parece que a elexía se me dá ben...
-En soños e psicoloxía, ten como referente a Jung.
-O primeiro Paracelso que coñecín foi o de Jung. Marabilloso! Logo está o de Borges. Agora o meu. E haberá moitos outros.
-Mestres que nos recorden que o camiño é a meta?
-Si. Tamén o din os filósofos orientais actuais, que non separan entre samskara e nirvana, din xa que todo é nirvana. Non procede a división, tampouco entre home e muller.
-Que misión cumpre a poesía?
-Debería ser a de chorar co mundo cando é necesario e rir coa alegría de todos. A poesía non debe quedar dentro de un.
-Rosas, camelias brancas, a flor de loto. A súa obra está chea de flores. Cal escolle?
-Todas! Mesmo as máis humildes, as violetas. Fanme chorar. A flor é unha representación da beleza. Como a froita. Mira unha mazá. Abre ao medio unha laranxa, mira como refulxe.
-Pode a palabra dicilo todo?
-Non. Todo non. É divina, sempre queda algo de cinza.