O ser humano ten un cerebro mellor que unha máquina». Dicíao esta semana Anxo Pérez, o mozo de Fisterra que desenvolveu un método para falar chinés en oito meses. Anxo fala nove idiomas e non se considera alguén extraordinario: cre na capacidade das persoas para compatibilizar a aprendizaxe de varias linguas e, está claro, para utilizalas logo en función das súas preferencias, necesidades ou o contexto no que se atope.
En Galicia, a miúdo fixéronnos crer que os idiomas son excluíntes, que hai que elixir entre o galego e o castelán, e incluso se asociou este último aos vellos prexuízos do centralismo ou o españolismo, coma se o galego non fose (que o é) unha lingua de España. Neste modelo educativo que cada Goberno se encarga de cambiar cada catro anos, hai colexios que dan prioridade ao ensino en castelán, outros en galego e algúns fomentan a inmersión lingüística en inglés. Ninguén parece confiar na capacidade dos nosos mozos de dominar non xa estes tres idiomas, senón algún adicional. O chinés, por exemplo.
É certo que o galego padeceu unha longa noite de «séculos escuros», nos que a influencia castelá e o illamento xeográfico fixeron que fose inxustamente deostado e menosprezado, antes que os autores do Rexurdimento, no XIX, e os partidos galeguistas, no XX, puxéseno de novo no sitio que lle corresponde. Que é en pé de igualdade con calquera outro idioma: ningún é máis importante porque teña un maior número de falantes; se así fóra, todos falariamos e escribiriamos en mandarín.
Pero é que, ademais, o vitimismo respecto ao galego é inxustificado. Fálao máis do 90 % da poboación de Galicia, tan ben ou mal como poden facelo noutros idiomas, incluído o castelán. Outra cousa é que o usen, pero iso xa responde á realidade dun mundo globalizado, do mesmo xeito que a lingua dos negocios é o inglés e non o español. O galego é apreciado e respectado e está vivo, aínda que ás veces a estatística e as cifras da edición de libros fágannos pensar o contrario.
A riqueza das letras galegas transcende os localismos. O actual Premio Nacional de Poesía é o coruñés Manuel Álvarez Torneiro, por Os ángulos da brasa, e o seu equivalente en Narrativa é José María Merino, outro veciño da Cidade de Cristal, por El río del edén. Ademais, este ano Luz Casal (que o mesmo canta e compón en galego que en castelán, ou versiona a Rosalía) obtivo o Premio Nacional das Músicas Actuais, e o historietista Miguelanxo Prado, o Nacional de Cómic. É para sacar peito, pero sempre haberá quen vexa a botella medio baleira. Parafraseando a Díaz Castro, a quen hoxe se homenaxea no Día das Letras, «un paso adiante e outro atrás, Galiza, e a tea dous teus soños non se move».