Falece María Dolores Saénz Fernández, a derradeira muller galeguista dunha xeración irrepetible

Coñecín a miña benquerida e prezada amiga e irmá galeguista María Dolores Sáenz Fernández alá polo ano 1982 —tiña eu 22 anos e ela 60—, co gallo de entrar eu a formar parte do Partido Galeguista, que presidía por aquelas datas o intelectual boirense Ramón Martínez López, membro das Irmandades da Fala, fundador do Seminario de Estudos Galegos en 1923, do Partido Galeguista no noso nacemento en Pontevedra os días 5 e 6 de Nadal de 1931, e da Fundación Castelao en 1984, da que será xunto a Teresa Castelao (irmá de Daniel Alfonso Manuel Rodríguez Castelao, o pai da nosa patria) o seu primeiro presidente. Por certo, don Ramón está soterrado no camposanto de Carril, de onde era natural a súa muller Isabel.

Pois ben, Loly, ao igual que a poetisa da ría de Arousa Xaquina Trillo, nada en Vilagarcía de Arousa, formaba parte dun grupiño de mulleres desta localidade arousá que acudían regularmente aos actos que o Partido Galeguista celebrabamos por Galicia adiante, xuntándose con outro grupiño tamén de mulleres da cidade de Pontevedra que encabezaba outra gran muller galeguista: Daría González, quen fora a primeira tenente de alcalde na capital da provincia nas primeiras eleccións municipais en democracia en representación do Partido Galeguista na coalición Unidade Galega. Recentemente, a Deputación decidiu darlle o seu nome, Mestra Daría González, o CEIP Príncipe Felipe, dependente deste organismo provincial. Destes dous grupiños de mulleres galeguistas, destacaron sempre polo seu compromiso co PG Loly Sáenz e Daría González. De feito, as dúas formaban parte, en representación das súas respectivas agrupacións, da executiva e o consello nacional, máximos órganos de dirección do partido.

Eu fun testemuña destes feitos porque tamén formaba parte deses mesmos órganos de dirección. As dúas eran persoas moi activas, propoñendo e participando dos debates que se suscitaban por aquelas datas, na segunda metade da década dos 80 e a primeira dos 90. Era unha época de ilusión, de intensa e efervescente actividade política, «pensabamos que podiamos cambiar o mundo e en consecuencia o noso país chamado Galicia». Daría deixounos no ano 1999 a idade de 89 anos, e Loly agora, aos 99.

O galeguismo a Loly vénlle de familia. Vén sendo curmán de dous galeguistas moi destacados, os irmáns Xurxo e Xoaquín Lorenzo Fernández, Xocas. O primeiro finou  moi novo, no ano 1934, á idade de 24 anos. Xoaquín vai destacar como etnógrafo, estudoso dos costumes, tradicións e xeito de vida d@s galeg@s. Formará parte do Seminario de Estudos Galegos e da Real Academia Galega; xunto ao seu irmán Xurxo e outros destacados galeguistas de Ourense, Ramón Otero Pedrayo, Vicente Martínez Risco, Florentino López Cuevillas, etcétera, participan da fundación do Partido Galeguista. Asemade, Xocas será o alma mater da creación do Museo do Pobo Galego e o seu primeiro presidente. Foi precisamente Loly quen me presentou o seu curmán Xocas, comezando así unha amizade entre nós que, a pesar da idade que nos separaba (53 anos), só rematará co seu pasamento no ano 1989. No percorrer destes anos (1982-1989), Xoaquín Lourenzo colaborará intensamente a través dos seus artigos na revista que as agrupacións do PG no Grove e Vilagarcía confeccionabamos a man e imprimiamos nunha multicopista en Vilagarcía.

A relación persoal que mantiven con Loly vai máis alá da meramente política. Tanto eu como a miña dona Encarna e os nosos fillos mantivemos unha forte e fraternal amizade que foi afondando e incrementando co paso dos anos, ou como dicía o meu amigo e gran poeta Manuel Loureiro Rey, «esa amizade profunda e entrañable que se forxa co paso do tempo e se vai transmitindo de pais a fillos». Nun principio comeza pola militancia de nolos dous no Partido Galeguista e continúa pola fonda relación co seu home Adolfo Llovo Santos, catedrático e instituto e primeiro director do instituto de ensino medio profesional de Vilagarcía (1952-1960), merecedor da medalla de Afonso X O Sabio en recoñecemento ao seu bo facer e aos seus méritos académicos a prol do ensino. Foille imposta polo que era naquel entón presidente do Goberno do Estado, Mariano Rajoy. De igual xeito, tanto eu como a miña familia seguimos profesando hoxe esa amizade coas súas dúas fillas Mari Loli e Bárbara.

Loly forma parte daquela xeración de homes e mulleres da posguerra que tiveron que vivir unha época terrible, salvaxe, irracional, produto da Guerra (in)Civil española, na que se viron enfrontadas familias enteiras, pais e irmáns contra irmáns. Eu, alá por onde vou, manteño sempre que foi unha xeración irrepetible pola valentía que amosaron no tempo que lles tocou vivir. Oxalá nunca xamais se volva repetir, nin por asomo, algo parecido.

Coa miña entrañable e querida amiga e irmán Loly remata a presenza física dunha xeira de mulleres coas que teño convivido moi profundamente, e que me ensinaron a loitar na defensa e no recoñecemento desta nosa bendita Terra Galega, sen necesidade de fomentar radicalismos trasnoitados. Ensináronme a querer e loitar por este país chamado Galicia no que naceron, viviron e están soterrados os nosos devanceiros, e no que, se Deus o permite, algún día tamén o estaremos nós. Saúde e Terra!

---

---

---