Teólogos, filósofos e demais estudosos da alma humana levan séculos dicíndonos que o medo á morte supérase con fe relixiosa e con humor, pero eu non os creo. Polo que levo observado, quen teme o último transo e a morte eterna non perde o medo a morrer por moito que rece e moito que ría. Aparéntao, iso si, que non é pouco; pero nada que ver coa poeta santa que morría porque non morría; nin co lexionario que saca peito, declárase «o noivo da morte» e vaise unir en lazo forte con tan leal compañeira.
Os galegos temos varias trécolas para tentar escorrentar o medo ao momento do tránsito, que van de chamalo «pasamento», eufemismo tan fermoso que dito en voz queda semella que ese «pasar» case non é morrer; a citalo con expresións divertidas ou groseiras para lle quitar importancia: estirar a pata, dar as boqueadas, ir aos cagallóns ou —a máis surrealista— irlle gardar os pitos ao cura. Tamén temos cancións nas que o viño alegra o corazón dos mortos e brindamos pola súa saúde nas tascas próximas aos cemiterios. E están os contos picantes de tradición oral, que outrora alegraron os velorios; e os de autor, dignos de figurar na máis esixente antoloxía de humor macabro. Destes, segue desacougándome como cando o lin por primeira vez o titulado Encol da morte de Bieito, de Rafael Dieste, no que un dos catro portadores dun cadaleito sinte un buligar dentro da caixa e éntranlle dúbidas: sentiuno ou pareceulle? Pensa en berrar que Bieito está vivo e converterse en heroe; pero, e se a sospeita resulta falsa? E por medo ao ridículo cala e vivirá sempre con remorsos. Pois ben, nos anos corenta, o meu amigo Moisés facía a mili na mariña de guerra e un día que navegaban por alta mar e el e outros compañeiros baldeaban as cubertas, oíu un ruído, talmente como se alguén caese á auga, pero non viu nada. E tivo as mesmas dúbidas daquel portador do cadaleito do Bieito. Tamén el pensou en verse convertido no eixo de todas as gratitudes se alguén caera pola borda. Pero, e se despois de dar a voz de alarma a súa sospeita resultaba falsa? Faría o ridículo e sería un pasmón, un parvo para todos os compañeiros. Moisés, coma o portador do conto de Dieste, calou por medo. E cando máis anguriado se sentía, chegou un mariñeiro andaluz —si, andaluz, para que a historia resulte máis chusca—, que non ben coñeceu o temor do meu amigo, sen ver nin oír nada, berrou: «¡Hombre al agua!». E así se salvou un mozo máis afortunado que o pobre Bieito.
Conteillo a Rafael Dieste na homenaxe que lle fixemos en Ferrol, en 1979.