Cando as árbores chovían mazurcas de chuvia amarela, ela tremía: de amor, talvez. Sentía como os fantasmas aloumiñaban a súa pel descalza. E os seus ollos, de azul mar, choraban cando ninguén podía miralos. Era a outonía: cando os Santos escriben cartas de amor. Os galenos prescribían un mal menor que trataban con pílulas estimulantes. Trátase dun tempo proclive á nostalxia, afirman. Pero ela sabía que o tempo non era o culpable. Nin o tempo, nin a chuvia amarela, nin as horas que percutían escuramente como un batán en medio da alma: badalada a badalada. Lembraba a súa nai. Lembrábaa cada noite. Cada día. «De las doce a la una anda por las calles la mala fortuna. De la una a las dos, la madre de Dios», cantáballe a mamá de nena. Por iso entre as doce e a unha de cada amencer ela tremelicaba de medo, ansia, perturbada por voces ásperas. Á unha en punto saía á rúa. Así cada xornada de outubro e novembro, cando a outonía recita en Galicia poemas de despedida. Só me confesou a min aquelas aparicións que quixen escribir nalgunha novela. Aparicións que ela constataba como certas. Intensamente verdadeiras. Era a Santa Compaña. Arrastraba a súa melancolía lentamente. Cómo estás, preguntábanlle os confrades do alén. Ela dicía que coma sempre. Pero que botaba de menos a mamá. Que quería bicala na fronte, coma antes: mil veces, pagando os bicos que lle debía. Botaba de menos o seu alento cando a tristeza apertaba. «Están todos aquí, mira», díxolle o patrón da confraría sinalando os mortos. Mirou, viu a todos os que estrañaba. Menos a mamá. «Hoxe quedou no ceo. Vai frío». Os Santos, aquela noite de novembro, non escribían cartas de amor. Faltaba ela. Canto a botaba de menos.