A Jesús Vidal, premio Goya ao actor revelación pola intervención na película Campeones, que gañou tamén o corazón dos españois cun emotivo discurso ao recollelo, non lle gusta a palabra «discapacidade» aplicada ás carencias de persoas coma el e os seus compañeiros de rodaxe: «Yo prefiero hablar de diferencia porque, simplemente, las personas con discapacidad o con una diferente capacidad intelectual somos personas diferentes. Sin más». Esa lección aprendina eu hai 45 anos con Xosé, un ferrolán con síndrome de Down, con quen convivín varios veráns en Valdoviño, preto de Ferrol. Morréralle o pai, pero a nai, as irmás, os cuñados e os sobriños adorábano. Querer, queriámolo todos porque Xosé -que tiña os mesmos anos ca min, aínda que aparentaba moitos menos- era a bondade e a simpatía personificadas. Baixiño, gordecho, peiteado con raia a un lado, sempre inmaculado, ía dun grupo a outro camiñando amodo, con pasos longos e as mans cruzadas atrás. Gustáballe estar cos homes e imitar os seus acenos, pero quería aos nenos e desgustábase cando os país lles rifaban. Tiña problemas coa fala, pero aprendera a expresarse con poucas palabras, sempre en galego e con gheada:
-Xosé, que baixiño es.
-Ben chegha!
Nada lle parecía mal, aceptaba e facía bromas con gran sentido do humor, e sempre levaba o sorriso nos beizos. Comigo pasaba moito tempo, tomando refrescos no Gitano mentres lle facía caricaturas e retratos; e cada vez que eu erguía a cabeza para miralo atopábao cos ollos vesgos, recachando o nariz, sacando a lingua, ou todo a un tempo. Eu simulaba enfadarme, e el ría, ría, ría… Ás veces facíamo peor. Se estabamos no bar e algunha moza viña poñer un disco na máquina que había detrás de nós, Xosé dicía: «Mira, mira!», e abría a man todo o que podía, estirando os dedos e ameazando con darlle unha azouta no cu. Eu poñía cara de espanto e el escachaba coa risa.
Pero unha tarde, mentres ollabamos desde o souto do Gitano a praia da Frouxeira, vimos vir, costa arriba, pola estrada, unha muller que levaba en cadeira de rodas á filla, unha moza preciosa duns vinte anos, que non andaba desde os tres por mor da poliomielite. Eu coñecíaas, así que ao chegaren cabo de nós saudámonos e a rapaza agasallounos cun sorriso. Ficamos ollándoas, calados, ata que desapareceron na curva do cámping; entón Xosé miroume co rostro descomposto, os ollos chorosos, e díxome con voz afogada: «Que pena, que pena!» E marchou para que non o vise enxugar as bágoas.
Despois de ler as afirmacións que líderes políticos da dereita e da extrema dereita fixeron esta semana, e de comprobar que por enésima vez se colgan na rede vídeos con noticias falsas coma a de que o PSOE prohibiu cantar a Salve Mariñeira na xura da bandeira, en Ferrol, en 2018, teño clarísimo que persoas coma Jesús Vidal e Xosé son só diferentes. Os diminuídos son outros.