Quizais poucos saiban que o primeiro personaxe civil que tivo unha escultura pública en España foi Miguel de Cervantes, autor do Quixote. Sucedeu en Madrid en xuño de 1835, na praza das Cortes. Pero o verdadeiramente chamativo, e así hai que dicilo para ser xustos, é que foi Xosé Bonaparte (o irmán de Napoleón que reinou en España) o primeiro que decretou, en 1810, que se levantara unha estatua ao noso xenio universal. Algo que fala de nós e do noso habitual desleixo intelectual. Quizais por isto, para non vernos mal no espello da Historia, este dato case nin se cita. Pero aí está, coma un espello do noso ser e da burda realidade da que fomos saíndo.
Falar hoxe de Cervantes é falar dunha icona literaria universal. O home, a personaxe e o mito fixaron o contido e a estrutura do noso coñecemento actual. Pero tardamos demasiado en chegar a outorgarlle este recoñecemento. A estatua do seu contemporáneo Shakespeare xa levaba daquela 95 anos empoleirada no Poet’s Corner de Londres. Ao autor do Quixote demorámolo nesa desidia española que, por fin, fomos apartando de nós. Hoxe, Cervantes e Shakespeare son dúas figuras equiparables e finalmente equiparadas, como se viu o ano 2016 coa celebración dos seus respectivos centenarios. O actor e director de cine Orson Welles soubo ver nos dous a unidade dunha ollada común, irónica e desmitificadora, malia seren tamén creadores de grandes mitos. De feito, os seus mitos son tamén instrumentos da súa visión crítica da realidade.
Ao cabo, os tempos fixéronlle xustiza aos dous. E o progreso cultural medrou con eles, ata convertelos en dúas figuras cimeiras das letras universais. Algo hoxe indiscutible en todo o mundo. Co tempo foron chegando as homenaxes feitas polos que souberon percibir o seu xenio. Mais… que tivese que ser un Bonaparte o primeiro en impulsar esa escultura non di nada bo de nós. Unha escultura que foi feita polo catalán Antonio Sola en Roma, nunha aliaxe de zinc, estaño e chumbo. Logo xurdiron máis. E Tierno Galván, alcalde de Madrid, mandou facer catro réplicas da primeira para as cidades irmás de Moscova, Nova York, Pekín e La Paz. Por fin xa estabamos no bo camiño dun xusto recoñecemento.