Catro ás

Pedro Puy
Pedro Puy TRIBUNA

OPINIÓN

18 mar 2018 . Actualizado a las 05:00 h.

«Os primeiros insectos voaron con catro ás, como os primeiros réptiles voadores, como os primeiros paxaros voadores, como os primeiros peixes voadores, ou como os primeiros avións. Con todo, a primeira solución que acaba consagrándose en todos os casos conta só con dúas ás: a evolución funciona a golpe de erro, de acordo, pero ¿por que sempre o mesmo erro?». Ao igual que os insectos, réptiles, paxaros, peixes e avións dun dos aforismos dese xenial divulgador científico que nos deixou hai un par de semanas, Jorge Wagensberg, autor de excelentes «comprimidos de coñecemento para disolver, beber, pensar e conversar», as democracias parlamentarias só funcionan axeitadamente con dúas ás: un goberno e unha oposición.

Así o lembra a Comisión de Venecia, que constata en varios dos seus informes (por exemplo, no CDL-AD (2010/025, aprobado en outubro do 2010 no pleno da súa asemblea) que a existencia dunha oposición parlamentaria é chave para determinar a madureza democrática de calquera sistema político.

A Comisión de Venecia, ese órgano consultivo do Consello de Europa creado tras a caída do muro de Berlín para axudar ao desenvolvemento constitucional da Europa do Leste, que co tempo, e como adoita lembrar a oposición parlamentaria en Galicia, se ten convertido no referente ético das boas prácticas democráticas en Europa, insiste en que para que a democracia funcione axeitadamente ten que existir unha oposición parlamentaria que oferte alternativas políticas, participe coa súa opinión nos procesos de adopción de decisións públicas e fiscalice a acción do goberno que a maioría apoia. Para exercitar esas funcións a Comisión de Venecia esixe que a oposición conte con múltiples medios, instrumentos e garantías, que van desde os máis específicos, como a inmunidade polas declaracións feitas no exercicio da función parlamentaria, o dereito a unha retribución ou o dereito a presentar iniciativas nas cámaras lexislativas (entre outros moitos «privilexios»); ata outras garantías constitucionais máis xenéricas, como a liberdade para a creación de partidos políticos.

Dereitos que carrexan, como todo dereito, as súas contrapartidas, con independencia de que a maioría sexa dun só partido ou dunha coalición, que o sistema sexa parlamentario ou presidencialista, ou mesmo de que o goberno conte cunha ampla maioría ou estea en situación de minoría fronte ao conxunto da oposición. Contrapartidas que a Comisión resume como «a responsabilidade de todos os partidos representados de contribuír construtiva e lealmente ao proceso político» e «non percibir o seu papel como o dun mecanismo de mera obstrución, debendo contribuír á adopción de decisións públicas». Nada novo, por outra parte, desde que en 1800 se acuñase o termo de «leal oposición», cando o Partido Federalista de Hamilton apoiara a elección de Thomas Jefferson, líder do rival Partido Demócrata Republicano, como terceiro presidente dos Estados Unidos, como mal menor e para salvar á nova República desfacendo o empate que se producía na Convención entre Jefferson e Aaron Burr, algo que o que bloqueaba o funcionamento do Goberno.

Sempre tan creativos e máis de douscentos anos despois, podemos observar a diario que en España seguimos innovando, intentando voar con catro ás e algún que outro alerón engadido no Congreso; ou obstruíndo, tamén na rúa, tanto onde a oposición é minoritaria como cando, como en Galicia, é suficiente. Xa sabemos que «a evolución funciona a golpe de erro. De acordo. Pero ¿por que sempre o mesmo erro?».

A Comisión de Venecia lembra en varios informes que a existencia dunha oposición parlamentaria é chave para determinar a madureza democrática de calquera sistema democrático