Lembro ben cando algunhas vilas galegas tiñan tantos burros amorosos e servizais que, ás veces, mesmo parecían formar parte da familia humana á que servían. Eses équidos domésticos eran ademais o sustento de moitos refráns ilustrativos sobre as realidades da vida: «burro vello mal tira, pero ben guía», «antes atoparás burro con cornos que amigo perfecto», «burro grande, ande ou non ande», etcétera. Eu aprendín a amalos en Foz (Lugo), a onde ía de neno nos veráns e onde había moitos, case que un por cada casa mariñeira. E aínda non hai moito puiden facerme unha foto cun dos pouquiños que quedan. Os nosos burros corren o risco dun esquecemento inxusto e miserable. No resto de Europa teñen magníficos libros que ilustran sobre eles. En Francia, Nos ânes. Toutes les races de France, de Neveux Murielle, e outros de Victor Siméon, Alain Raveneau e Irène van de Ponseele. En Inglaterra, The complete book of the donkey, de Elisabeth Svenden, e Wisdom of Donkeys, de Andy Merrifield, entre outros.
Por fin, en España acaba de publicarse un magnífico libro de 560 páxinas que, se cadra, nos redime dese silencio inxusto sobre os nosos vellos servidores e amigos de antano, que aínda non desapareceron de todo, felizmente. Cun erudito e atractivo texto de Eliseo García Nieto e unas magníficas ilustracións do fotoxornalista Desiderio Mondelo. A obra supón unha achega novidosa e xusticeira que enche un baleiro moi lamentable, tamén desde unha cosmovisión sentimental.
O Rucio de Sancho Panza e o Platero de Juan Ramón Jiménez obteñen así un novo recoñecemento e unha nova proxección no século XXI. Porque o irmán asno foi, ben certo, un familiar activo e solidario en moitas familias labregas. A achega fotográfica é memorable, porque Mondelo percorreu toda a xeografía española en busca dos burros superviventes, desde Écija (Sevilla), onde está o Centro Militar de Cría Caballar, ata o percorrido do Camiño de Santiago, onde os asnos comparecen como novos acompañantes do irmán humano.
O libro leva na portada a foto dunha muller que avanza pola beiravía dunha estrada galega ao lombo dun burro e cunha gadaña ao lombo. En branco e negro. Maxistral!