«Adiós, María»

Víctor F. Freixanes
Víctor F. Freixanes VENTO NAS VELAS

OPINIÓN

17 sep 2017 . Actualizado a las 05:00 h.

Así se titula a novela coa que Xohana Torres gañou o Premio Galicia, convocado polo Centro Galego de Buenos Aires no ano 1970, certame no que competiu, por certo, con Xente ao lonxe, de Eduardo Blanco Amor, o que deu lugar a algunhas retesías que alimentaron daquela os pequenos cenáculos do país e que eu sei que amolaron bastante á escritora. O libro publicouse por primeira vez ao ano seguinte, na capital arxentina. Cando o lin, se cadra da man de Ricardo Carballo Calero, que era o noso profesor na facultade e fora tamén profesor de Xohana en Ferrol, recoñezo que fiquei moi impresionado.

Por primeira vez lía unha historia pegada á realidade social urbana, á realidade social máis próxima aos que non somos nenos de aldea quero dicir: a rapaza que vive cos avós e ten os pais en Francia, el na cidade de Lille, traballando na siderurxia, ela en Tours, e vai ao instituto, móvese no Vigo dos tranvías, sofre os desacougos propios da idade e dunha circunstancia adversa, certamente representativa dun tempo, os anos sesenta, anos teóricos de crecemento en España (os anos do chamado «milagre económico») nos que Galicia, nembargantes, segue a drenar xente cara aos mercados industriais de Europa. No decenio que vai de 1960 a 1970 concretamente, Galicia perdeu 19.268 habitantes; de 2.602.962 que eramos ao principio da década a 2.583.672 en 1970.

As Memorias dun neno labrego de Neira Vilas estaban moi ben, pero Adiós, María falaba xa doutra Galicia: a Galicia urbana, cos seus conflitos sociais, xeracionais, mesmo culturais (a Galicia dos avós e a Galicia dos netos, neste caso da neta, que andaba á procura de si). Xohana escribe dende os ollos dunha mociña enfrontada á súa propia realidade persoal e social, o que supoñía unha novidade importante na nosa narrativa. E facíao, ademais, cunha técnica diferente, afortalada no discurso interior, cunha linguaxe que, sen perder a vontade de estilo, era unha linguaxe próxima, nalgúns momentos case coloquial, galego vivo, nada requintado, o que reforzaba e facía aínda máis crible a historia.

Novela testemuña. Así cualifiquei o libro nun ensaio que publiquei no ano 1973 na revista Cuadernos Hispanoamericanos, que dirixía en Madrid o profesor José Antonio Maravall. Case 45 anos despois volvín ler a novela estes días. Non só non me decepcionou, senón que, coa forza renovada que teñen os clásicos, seguramente tamén coa madureza do lector que volve, o texto ofreceume perspectivas que daquela non percibía: a presenza da muller (a adolescente) como centro do conflito e da reflexión, a voz feminina para enxergar a realidade e interpretala, a orfandade da distancia, orfandade diferente, cunha sensibilidade e unha maneira de narrar que anuncian o gran acontecemento das nosas letras contemporánea: a muller escritora (poeta, ensaísta, narradora), no que Xohana foi pioneira.