C ando visitei Crimea hai anos comprendín que este era un lugar dedicado exclusivamente á actividade de recordar. A península está rodeada de lembranzas por todas partes menos por unha, que é a realidade. Como ademais a pedra da zona é branca, todos os edificios alí parecen museos, e de feito o son. En Sebastopol, os palacios, templos da Mariña soviética con frisos decorados con fouces e martelos, xa só gardan maquetas de barcos e efectos navais. Nas fachadas das casas e no pavimento do chan, placas gravadas en cirílico relatan as batallas doutros tempos e enumeran aos heroes esquecidos, como unha mesa de funeral. Aínda que é certo que aló vive xente, a impresión que sacas ao pasear polos bulevares é que os auténticos habitantes son a raza de xigantes inmóbiles que se ven por todas partes: as estatuas de mariñeiros e soldados empuñando baionetas nas prazas e avenidas cunha pose de realismo socialista que xa non ten nada de ningunha das dúas cousas.
Se saes de Sebastopol, non é diferente. No palacio de Livadia, en Yalta, onde Stalin, Churchill e Roosevelt se repartiron Europa en 1945, a mesa segue posta como aquel día, esperando por outra guerra fría que quizais acaba de volver. En Bakhchisarai está a fonte que cantou Pushkin nun famoso poema que os escolares rusos antes aprendían de memoria. Na casa de Chekhov un pode aínda visitar o horto no que situou a acción de O xardín das cerdeiras, coidado por tres señoras maiores que parecen os personaxes de As tres irmás -aínda que na realidade non son cerdeiras senón guindeiras; parece ser que un tradutor francés o cambiou porque non lle soaba ben.
Foi en Crimea onde se lle ocorreu a Tolstoi a idea para Guerra e Paz, e iso é o que é o lugar: unha mestura incómoda das dúas cousas, o enclave martirizado polos nazis e o lugar soñado de vacacións para os funcionarios da era soviética. «Crimea -sentenciou solemne o taxista que me levou de volta ao porto, citando a un poeta local- está unida a Rusia polo sangue e a tinta dos escritores».
Lembrándome disto estes días entroume a sospeita de que o que dita as accións rusas na península puidera non ser a xeoestratexia senón algo máis difícil de saciar: a nostalxia. Quizais o conflito que ven de comezar non trate, no fondo, das bases do mar Negro ou das rivalidades entre Rusia e a OTAN senón da fonte que cantou Pushkin, das cerdeiras que plantou Chekhov, das fotografías en sepia dos veráns pasados en Crimea que gardan os netos dos antigos funcionarios do partido, e desa inmensa lápida branca que é a cidade de Sebastopol. Como todas as drogas, a nostalxia é doce e perigosa. Consumida por un pobo pode ser mortal.