«Pujen y arrepujen, nada se regateará»

ALFREDO PARDO CHANTADA

LEMOS

ARCHIVO ALFREDO PARDO

Un antigo programa do San Roque do Convento retrata as festas chantadinas de 1929

12 jul 2015 . Actualizado a las 05:00 h.

No «Prefacio, Preámbulo, Prolegómeno o lo que sea» do programa das Festas de San Roque de 1929, na parroquia chantadina do Convento, transmiten con claridade os novos alardes de abnegación, «a deparar a los simpáticos y febriles juerguistas de estas latitudes, tres días de expansión ético-física en el frondoso y turgente Parque de la Victoria, situado en la pirámide en que está cimentado el antiguo y vilipendiado ex monasterio de San Benito». O programa incita a participar nunha sorte de florido edén verbeneiro cun acrobático e premeditado «pujen y arrempujen de tibias, fémures y parietales, abdómenes y regiones glúteas, pasando por toda la gama de colores, sonidos y vestidos al natural, nada se regateará al más exigente esclavo de las musas mitológicas». O programa de é todo un retrato social das festas que se celebraban naquela época. E tamén da sociedade que gozaba delas.

A función crítica e incluso subversiva da metafórica comparación de partes do corpo humano, chega a adquirir no texto do programa un carácter sustancial de sarcasmo. Por exemplo, cando convida aos asistentes a ter en conta que é mellor que a festa «no engendre derivaciones perniciosas hacia las regiones infradiafragmáticas». Para conseguilo, insta a todos a cooperar, «según las disponibilidades propias, a que estas fiestas, y otras similares, sean de relativa afirmación cívica y aparezcan con facetas o matices de un humanismo y una moral que disten tanto de lo que tapan indumentas aristocráticas, como de lo que revelan chrisperos tapabocas». O programa esboza a xeito de conclusión lapidarias consignas: «¡Atrás la aristocracia!», «¡Guerra al plebeismo!» e «¡Viva la democracia!».

As autoproclamadas resoantes festas do barrio do Convento de 1929 empezan no «crepúsculo vespertino» do venres 23 de agosto cando un «prolongado repique campanil y un tremendo disparo de bombas anunciarán el principio de la Novena que continuará todos los días a la misma hora y en la que el adorno del templo y colocación vistosa de veneradas imágenes rivalizarán con las exquisiteces corales de una agrupación de hombre y mujeres, dirigida por un muy hábil maestro que reside accidentalmente en la localidad».

O sábado 31 de agosto ás doce, «sin mentir, un sonoro volteo de campanas y un apocalíptico disparo de bombas notificarán al pueblo la próxima aparición de Venus y Euterpe». E esa mesma tarde, no parque, paseo de moda para a «contemplación de las bellezas que desde allí la vista alcanza». Pola noite e ao termo da novena o clásico Folión galego que, «por costumbre muy moral y moda de buen parecer en esta parroquia, se limita a una prolongada y variadísima sesión de bombas, voladores, globos, lucería y morteros; terminando con la esperanza de pasar a mejor vida y penetrar por algún lado en el día de mañana».

O domingo 1 de setembro empeza con pólvora. «A las primeras evaporaciones del relente matinal, una salva de 21 bombas recordará a los durmientes que ya está Periquín con su maletín». É esta unha expresión dalgún popular personaxe serializado nas distintas sagas folletinescas de semanarios e publicacións infantís da época co apelativo Periquín.

Na «típica y campesina» alborada, a «reputada y reforzada» Banda de Chantada percorrerá os barrios da parroquia. Tras a comuñón xeral ás sete, comezarán na misa rezada das dez ás icónicas imaxes de San Benito, Santa Gertrudis, patroa do amor casto e da paz nas familias, e Santa Escolástica, avogada de tristes e desamparados. Tamén se anuncia o cuarteto Os Gaiteros de Soutelo «que con la pareja infantil de baile de Pontevedra, vuelve a deleitarnos con la música gallega de su famosa y meiga gaita».

Ás once misa maior ao Patrón e a San Roque, «cantada por los de Soutelo y otros artistas de diferentes localidades; terminada la cual, se organizará una bien dispuesta y nunca vista Procesión en la que, por razón del jubileo, saldrán, por primera vez en la vida, las vetustas y veneradas imágenes del Salvador, San Benito y Santas monjas Gertrudis y Escolástica, que serán portadas por hombre y mujeres, respectivamente, con trajes monacales o de la época», asistindo unha «alta Dignidad de la Catedral de Lugo» que falará aos fieis congregados. Remata a sesión relixiosa cunha traca valenciana entre bombas, voadores e elevación de globos, mentres os asistentes escoitan a Banda de Chantada no quiosco do Parque da Vitoria.

Unha ducia de bombas, «disparadas con avidez y anhelo a las cuatro de la tarde, convocan a los aficionados a la Romería campestre» amenizada pola Banda e onde «se deslizará alegremente entre movimiento de piernas y saltos de corazones, hasta las ocho, hora crepuscular de descanso y cena». Na explanada da igrexa ás dez empeza unha «verbena eléctrica» para a que os organizadores prometen «derroche de emoción, promesas y contratos». Durante a noite dispararanse «bombas, se elevarán fuegos de artificio, baterías aéreas, cometas eléctricos, globos y tracas aéreas de los acreditados talleres de los señores Hijos de Bóveda, de Orense; terminando a las doce con la esperanza de que? otra vez será».

O luns 2 de Setembro «el triunfo del sol contra las ténebras será celebrado el San Roque pequeño con el disparo de 21 bombas». Concluídas as dianas e alboradas empezarán os concertos no Parque, celebrándose varias misas votivas. «Rezadas durante la mañana, se celebrará la solemne y del ramo con las mismas ceremonias y llamativas tonalidades de la del día anterior». Rematada a misa e procesión «el sin par cuarteto de los de Soutelo, con su pareja infantil, dará dos audiciones que harán saltar de risa al mármol». A partir das catro da tarde haberá «cucañas, sartenes con dinero y carreras en saco, adjudicándose premios. Suspendido este festival al oscurecer, para comer y mojar, se repetirá a las diez la sorprendente verbena». Todo rematará as doce, cando «un último disparo de bombas será la señal postrera de las postrimerías del siempre fementido reinado de las engañosas Venus, Afrodita, Euterpe y Talía».

Nas notas adicionais do programa indican dun concurso literario infantil o luns ás cinco no Parque e onde «no se admiten más que niños de artesanos menores de 16 años». O primeiro premio, de cinco pesetas, outorgarase ao rapaz que mellor recite e vocalice o trabalinguas «María Chucena su choza techaba, y un techador que por allí pasaba la dijo: -Chucena, techas tu choza o techas la ajena?... ?Ni techo mi choza ni techo la ajena: techo la choza de María Chucena». O segundo, de 3,50 pesetas será para o que mellor e máis pronto pronuncie: «Chantada va a estar enmaleconizada ; el desenmaleconizador que la desenmaleconice, buen desenmaleconizador será». E hai tamén un terceiro, de dúas pesetas para o concursante infantil que máis veloz diga a palabra: «Superferolimitiflautiquias». Estos premios «los instituyó generosamente la Sociedad Anónima de Cultura nacional La Coruja, de Carral Coba».

Máis de vinte bombas para celebrar o triunfo do sol contra as «ténebras»

O San Roque festexouse catro días aquel ano, entre agosto e setembro

Cinco pesetas para quen mellor recite «Chantada va a estar enmaleconizada»

Dezanove anuncios entre o humor e a simple descripción dos negocios do barrio

A senda empresarial e industrial do Convento a principios do século XX queda reflectida no programa das festas de 1929 nos chamados anuncios comprimidos. Dezanove negocios da parroquia se publicitan neles cun texto descritivo , pero con sinfonía humorística. Estas son as transcripcións do texto daqueles anuncios.

Casa de la Rosa del puente. En este acreditado establecimiento de ultramarinos se encuentra todo lo concerniente al ramo y se sirven comidas y vino al copeo.

Casa del carrerar. En ella se despacha pronto y bien todo cuanto se pida en orden a ultramarinos y comidas y bebidas.

Carnicería de Manuel Meijide. Del Puente, se sacrifican las mejores reses y hay pudor en el peso y en el corte.

Zapatería del Antonio del Carrizo. Se confecciona calzado a toda medida y tan seguro como las ruedas de los carros del país del Antonio del Troiteiro, que tanta fama alcanzaron.

Ultramarinos de la Dolores de la Plata. Regentada por su marido, se despacha todo a precios económicos y se sirven excelentes callos los días festivos y de ferias.

Zapatería de José Benito. Se hace calzado para todos los gustos y al alcance de los más negligentes en el pago, porque, como allí todos son músicos, ya no reparan en tocar las consecuencias.

Tahona del señor Vázquez. Se dispone siempre de pan fresco y de excelente calidad.

Carpinteros Flor de Lis. Hacen muebles, se encargan de cualquier construcción y proceden en todo correctamente.

Canteros Recarey. Son famosos por sus condiciones de precio y trabajo delicado.

Hotel Eugenio. Se sirven comidas y excelentes meriendas. El maestro Fernando viste a la moderna a todo cliente que se aproxime.

Tahona del Pito. Dirigida por el Sr. Teniente Alcalde de Chantada, D. Joselito López Febra, hay excelente pan a todas las horas y ni se delinque en el peso ni se abusa del precio.

Casa del Tanganillo. Se encuentra excelente calzado del que responde el hijo Ramón, y se reciben encargos de toda clase de aperos de labranza que, a precios económicos, los sirve sin demora el hijo de José, simpático representante de la Casa Ajuria de Vitoria.

Barbería de Manolo del Fabián.Continúan las faenas de primor y economía que traen de cabeza a todos los barberos del globo.

Casa de huéspedes del Torronés. Se sirven comidas y cenas y se despacha excelente vino al por mayor y por menor.

Maestro Carbón. Continúa en condiciones da dar quince y raya a todos los canteros que manejan pico y mueven paleta.

Fábricas de Curtidos de Merluza y Riazón. Continúan siendo las de moda en el país, a causa de sus existencias y baratura.

Maestro sastre El Mudo del Convento. Sigue adornando a sus numerosos clientes con tanto éxito que ya no hay trigémino que valga.

Maestro Caramés. Por sus condiciones personales y artístico-económicas, es el cantero de moda en el contorno.

Carpinteros Los Troiteiros. Cuando se acaben, allá se fue la flor y nata de los del oficio. Sobre todo el Antonio es un buen acérrimo en el cumplimiento del deber.»