No festival Valencia Negra lembraron un pensamento perfecto: «La verdad está en las palabras elementales: la ciudad, la libertad, los amigos, el aire». A frase é pronunciada polo inspector Méndez nunha das novelas de Francisco González Ledesma, gran xefe da narrativa negra española. Ledesma disfrazouse durante décadas de Silver Kane, un titán que escribía a esgalla. Un coloso que escribía novelas elementais. Sinxelas, para xente que gozaba coa literatura popular durante as escasas horas de lecer que lles permitía o traballo. Na casa onde medrei, no salvaxe Ourense, non había libros de escritores reconcentrados, dispostos a mudar o rumbo das letras universais. Había novelas de Silver Kane, de Marcial Lafuente Estefanía, de Curtis Garland. Fábulas que corrían de man en man. Historias que cubrían a necesidade elemental de soñar, de correr libre por un deserto de Texas aínda que vivises en Allariz, Baiona ou Ribadeo. De volta de Valencia, en homenaxe privada a Kane, sorprendeume a noitiña lendo Fabricantes de difuntos e No preguntes la hora al muerto. Remateinas co desexo de cruzarme con Joan Crawford na escaleira do edificio, cando me dispuña a tirar o lixo coa fantasía de ser Sterling Hayden en Johnny Guitar. Días antes, a esa mesma hora, tamén me dirixira ao portal. Os meus veciños aplaudían. Pasaba unha carreira nocturna pola rúa. Entre os últimos, entre os elementais, lonxe da autoridade dos primeiros, corría unha Joan Crawford rediviva, estrela inmediata da noite. Corría de vagar, corría fermoso. Corría de acordo coa súa maxestade. Veterana, supervivente, xa invencible. Elemental. Pareceume que corría recitando un emocionante poema de Roxana Crisólogo que descubrín grazas a Cristina Rivera Garza, e que agora resoa na miña cabeza cando ás veces me boto a correr polos parques: «Me tomó doce horas llegar tan al norte / que el viaje se convirtió en huida / Huir fue mi velocidad». Conmoveume vela desaparecer na curva. Corría devagar, en efecto. Corría febril e colorada. Incansable. Corría como llo permitían as forzas a unha Joan Crawford que o viviu todo. Fuxir era a súa velocidade. Corría triunfal ao anoitecer, con saltiños curtos. Corría en comuñón coa cidade, coas amigas, co aire. Corría libre, profunda. Ela non o sabe, pero prometín escribirlle isto e aprender algún día a correr así. A pasar pola vida de verdade, saltando só entre palabras elementais.