«Aprendíchesme o silencio como se aprende o/palpitar dun músculo», escribe Arancha Nogueira en Antese (Galaxia), vibrante diálogo poético entre dúas xeracións de mulleres. Atravesamos a data sinalada, ese primeiro domingo de maio que chega sempre cargado de flores e agarimos, e as redes enchéronse de mensaxes dedicadas ás nais, que nalgunha hora sepia do pasado nos colleron da man para amosarnos o segredo inaugural do mundo. Puiden ler algunhas declaracións de amor moi fermosas, outras máis convencionais ou vencidas polo tópico (onde todos naufragamos sen remedio) e algunha presumindo de olor a naftalina: o estereotipo da nai submisa e abnegada, por exemplo, presente aínda en certa publicidade. Pero foi emocionante, en xeral, asistir a unha exposición pormenorizada de recordos e afectos vencellados á figura materna, mesmo procedentes de xente que non acostuma a compartir a súa intimidade. Moitos alusivos a algún instante de plenitude infantil que o paso do tempo non conseguiu borrar da nosa cabeza. A aqueles días, quizais, en que comezamos a entender en silencio todo o que poden gardar unhas mans.
Vázquez Montalbán adoitaba empregar a palabra Rosebud —se hai algún despistado co concepto, sinto envexa de que poida descubrir Cidadán Kane— para explicar ese intre da memoria que representa a clave para explicarnos a nós mesmos. A pasaxe da lembranza que resume todos os segredos da nosa vida. O pai de Pepe Carvalho identificábao nunha mañá solleira dos anos corenta, no Raval barcelonés, rememorando a imaxe da súa nai mentres atravesaba a rúa cunha barra de pan quente e unha bolsiña de papel con olivas negras traídas para o rapaz por sorpresa. «Cada vez que he intentado hallar un momento de plenitud, se me aparece ese instante», sinalaría anos máis tarde, cando aínda non podía imaxinar que se enfrontaría á morte no aeroporto de Bangkok. Non teño constancia de que Montalbán chegase a describir as mans dunha nai que aquela mañá lle agasallou o seu Rosebud particular, a felicidade capaz de iluminar a eternidade (e a posguerra) nun só segundo. Esas mans de composición enigmática que deben ser as mesmas vistas hai días en moitas fotografías entrelazando os dedos de tantas fillas e fillos que as celebraron con agradecemento. Por sorte, Arancha Nogueira si se atreveu co misterio do material: «Mamá non o sabe/pero ten as mans de plumas». A cousa vai por aí.