A poeta Estíbaliz Espinosa, autora de «Curiosidade», comparte unha reivindicación en marcha
14 jun 2019 . Actualizado a las 12:29 h.Soño cun espazo para a cultura científica. Para a súa dimensión literaria, poética e tamén sociopolítica. Escríboo dende un lugar no espazotempo a 43º22’ norte, onde se constelan 4 museos de ciencia, equipos de investigación en neuroloxía ou bioloxía evolutiva, onde se vén de celebrar a 4.ª exitosa edición de Naukas no Teatro Rosalía; unha cidade cun faro que palpebrexa sobre o mesmo Mar de María Antonia onde naceu a oceanógrafa Ángeles Alvariño; cun porto tan acolledor de viñetas atlánticas, coquetas librarías ou festivais de música como de aventuras científicas, dende a de Alexander von Humboldt até a da enfermeira ordense Isabel Zendal, na Real Expedición Filantrópica da Vacina. É tamén o peirao que viu partir a milleiros de emigrantes -os meus avós entre eles, se cadra tamén os teus- e ao que regresan cada pouco os miles que non poden traballar aquí e tratan de gañarse a vida, sen perderse a vida, noutras coordenadas.
Unha diáspora está, etimoloxicamente, feita de esporas -un anagrama da palabra persoas- e, coma toda dispersión, pode perder forza e raíz. Falta un espazo aquí, e non só aquí, para unha cultura de raizame onde unha ciencia humanística, literaria e filosófica, sexa a que xermole decisións, a que alicerce recursos laborais e se opoña ao avance dos fakes, pseudociencias, homeopatías e negacionismos de cambio climático. A engrenaxe da ciencia é o pensamento crítico: o escepticismo, a curiosidade non menos có rigor ético. Tamén a empatía por outros seres vivos, o coidado dun planeta que, nos guste máis ou menos, é a nosa novela principal, o poema ao que todos procuramos metáfora. Haberá billóns de libros nesta libraría cósmica, pero perfectamente escritos só coñecemos esta bóla azul na súa vaporosa atmosfera. Dos case 4000 exoplanetas confirmados pola NASA, non temos indicios de que vaia ser posible mudarse a outro coma este en breve. O noso barrio estelar, a Vía Láctea -a que hoxe practicamente non podemos dexergar dende ningún punto sobreiluminado de vilas e cidades- conta con entre 200.000 e 400.000 millóns de estrelas: en euros, a fortuna duns 3 Jeff Bezos. O magnate de Amazon, multimillonario tamén grazas ao medre sen límite que contribúe ao quecemento global, matina agora en recolonizar a Lúa e en viaxes interestelares. No seu propio plan B. Bezos, querido, fasnos un sitio a 7300 millóns de sapiens máis?
Nos 20 anos que levo publicando vin como a poesía se acepta mesturada con todo... e ben pouco coa ciencia. Falamos de «cultura científica» pero non nola cremos moito: poetas polo seu lado, físicas teóricas polo outro. A compartimentalización académica ten o seu sentido -quizais correlación cos nosos límites biolóxicos de capacidade comprensiva-; con todo, sen unha ciencia humanística, de filosofía clara, a ética que nutre toda política tamén emigra.
Antes mencionei a Vía Láctea: tal nome é unha metáfora, igual que a palabra galaxia [gálaktos, 'de leite']. Pero designa un obxecto físico. O noso pensamento -mesmo o crítico, o de «facer a ciencia»- é metafórico, sinestésico, e se chegamos á Lúa e á detección de exoplanetas foi tamén grazas a esa teima tan sapiens do lirismo, de distorsionar o senso das nosas percepcións [vale, e ao desafío das matemáticas...].
Soño cun espazo para a cultura de humanidades + ciencias. Estas noites podemos ver a un coruscante Xúpiter en oposición [o planeta é visible moitas noites ao ano, só que con menos brillo]: o mesmo xigante de gas estriado coas lúas que albiscou Galileo hai 410 anos. Unha beleza de hidróxeno e helio a 800 millóns de km e cuxo poema comezaría admirando cal é o noso lugar no universo e qué podemos facer para que todos os da nosa especie teñan acceso a velo, lelo, comprendelo e gozalo.
Un soño, e xa en marcha. Tamén aquí. E en galego. A 43º22’ norte.