Fernando Rodríguez, pocero de Valdoviño: «Se hai trinta anos perforabas 30 metros e xa tiñas auga, hoxe tes que baixar ata 40 ou 50»

La empresa Sondeos Rodríguez echó a andar en 1988, pero su promotor, Fernando Rodríguez (Lago, Valdoviño, 68 años), ya llevaba tiempo en el gremio. «Comecei no 81 nunha sociedade con outro... vai toda a vida», apunta. Es de los pocos poceros que quedan en activo en la comarca. «Funme metendo sen pensalo moito, viña dunha familia humilde e quería evolucionar, emprender... como ves que che vai ben queres progresar. Daquela fomos [él y su socio] bastante pioneiros, xa había quen facía pozos, pero foi a época na que se revolucionou a maquinaria, empezouse a perforar con percusión (con golpeo con aire, antes facíase con cuchillas), co aire comprimido avanzábase máis e o pozo facíase máis profundo», explica.

La tecnología ha facilitado el trabajo: «O que antes che levaba un día ou día e medio, hoxe falo nunha mañá». Rodríguez, hoy «en xubilación activa», aprendió el oficio en Ferrolterra y en Ourense. «Agora é máis fácil. Daquela, desprazarse a Ourense ou Lugo era máis difícil. Pero a base da nosa empresa sempre foi a comarca de Ferrol», subraya. Para abrir un pozo, «aparte de manexar a maquinaria, un tractor cuns artiluxios pesados, hai que ter coidado —subraya—; o esencial é entender a perforación, estás baixando a vinte metros e teste que imaxinar o que está saíndo, non é fácil, tes que implicarte moito e ter imaxinación».

El valor de la experiencia

La experiencia educa el oído y permite identificar el tipo de suelo: «Os terreos son moi distintos uns dos outros, e teste que dar conta do que está pasando en cada momento, ten a súa ciencia. Estás traballando con moitos cartos (pola máquina que empregas) e se non tes coidado podes perder o martelo, por roturas ou agarrotamento. Ten que ir expulsando o que vas perforando». El golpeo y el movimiento del martillo sirven para detectar el tipo de material, «pero iso leva tempo aprendelo, por iso non hai persoal cualificado», sostiene.

La falta de mano de obra representa un hándicap. De hecho, en Sondeos Rodríguez llegaron a contar con cuatro empleados y hoy solo tienen uno. «Nisto necesitas maquinaria, pero non demasiado persoal —aclara—, cando empezamos perforabas con 10 bar de potencia de aire comprimido, e hoxe falo con 21 ou 22, o varrido é moito máis rápido». Otro avance ha sido el encamisado: «Para evitar a contaminación da auga por arriba, por arrastres da choiva, o pozo leva un dobre tubo, cun por fóra de diámetro maior. É algo moi importante».

«Demanda hai moita —asegura—, agora xa hai moitas traídas (municipais), pero nunha finca sempre é interesante ter un servizo de auga. Máis en Galicia, onde non tes problemas para facer un pozo, polo menos de momento (noutras comunidades a tramitación é máis complicada). Aquí non é que haxa máis auga, é que está máis superficial, chegas antes a ela». Aun así, en los últimos tiempos, el nivel ha variado: «Se hai trinta anos perforabas trinta metros e xa atopabas auga, hoxe tes que baixar ata corenta ou cincuenta; hoxe xa non hai esas humidades superficiais e os pozos teñen que ser máis profundos».

Rodríguez destaca las buenas condiciones del suelo en Ferrolterra, Eume y Ortegal, aunque detecta diferencias dentro de la comarca: «Hai zonas nas que sabemos que imos arriscar. Non é o mesmo facer un pozo en Doniños, Esmelle ou Covas, onde hai pouquísima auga, que en Lago (Valdoviño), O Val ou San Mateo (Narón), onde sabes que sempre vas atopar auga, salvo algo raro».

Zahorí con vara de salgueiro

Casi todos los trabajos que ejecuta este pocero corresponden a viviendas unifamiliares y fincas «de fin de semana». «Hai moita xente que quere ter un pozo, porque ten unha piscina ou para regar, e porque aínda que teña traída un pozo sempre é un valor engadido, por se hai un problema no abastecemento (como pasou en Betanzos)», remarca. Considera que su labor no tiene el reconocimiento que merece: «Non se lle dá valor ata que fai falta». El precio medio de una instalación completa (con bomba y caseta) ronda los tres mil euros, «que pouco representa para unha casa que custa 200.000». Hay quien sugiere o se empeña en una ubicación concreta, por comodidad, y otros se dejan asesorar por el pocero, que ejerce de zahorí «cunha vara de salgueiro» o se deja guiar por la experiencia para encontrar el punto idóneo.

La mejor década para las empresas de sondeos fue la de los 90: «Desde 1987 ou 1988 ata 2005 ou 2006 foi cando houbo máis furor, esaxerado». Después se estabilizó, lo que facilita la planificación del trabajo. «Profesionalizámonos máis, a xente deuse conta de que hai que traballar todo o ano, organizándose ben», indica. La actividad, sin apenas altibajos desde hace diez o quince años, se intensificó a raíz de la pandemia, «cando a xente descubriu que había algo máis ca cemento e volveu mirar ao campo».

---

---

---