Con motivo da elección pola RAG da poeta luguesa para as Letras Galegas 2021, reproducimos a entrevista que se publicou en La Voz o 25 de marzo de 1990
13 may 2021 . Actualizado a las 15:10 h.Aviso. Este libro pode ser de escándalo para o censo autóctono de inquisidores, badulaques, mexapilas, cabezas cadradas, tiquismiquis, toxoalérxicos, augachirlas, traficantes de conservas culturais e retorcidos varios.
O título deste sereno sismo, presentado tamén como exposición murada en Vigo, é o de Tigres coma cabalos, un ensaio creativo de home e muller, Xulio Gil e Xela Arias, cunha converxencia/diverxencia de dúas artes: fotografía e poesía. Fotografías, todas, de corpos espidos e poemas tamén espidos, na onda desa ambición preciosa de «perder pé», como di Xela nun fermoso poema dedicado a Luís Mariño.
Quixeron ir alén do libro- ilustración, do simple complemento texto-fotografía, e eles explican así a experiencia: «Fotógrafo e poeta propuxéronse facer cada quen 24 orixinais en cadanseu medio e en cadansúa respectiva soidade. Logo veu o intercambio e cada un deles traballou 24 novas creacións sobre os orixinais do outro. Iso foi o modo. Agora non lles interesa fixárense en que foi feito antes e cal mellor resolto. Aquí ofrécenvolos resultados nunha orde que nada ten que ver coas cronoloxías, e contentaríanse, en canto á proposta, con que atopasedes algo na unión dos dous medios, e dos dous sentidos -mesmo na distancia-, e con que tamén vos despreocupase o como e quedasedes co que e co porque. En todo caso, aí quedan. Nin pés de foto, nin ilustracións ó texto. Se tal, a historia».
Para falar da historia quedei nun café vigués con Xulio e Xela, pero o primeiro andaba a cen, con vertixe nos ollos, coa montaxe da exposición onde esa mesma tarde se ía presentar Tigres como cabalos. «Non, non buscamos adrede un efecto erótico ou sexual nas fotografías. As fotografías non teñen esa intencionalidade evidente, case publicitaria, de Newton. Se quixeramos facer algo obsceno, fariamos outra cousa». E foise Xulio, acelerado, e ficamos con Xela Arias, 28 anos recén cumpridos, nacida en Lugo pero viguesa desde cría, cando os seus pais decidiron establecerse na California galega. Xela publicou con anterioridade o poemario Denuncia do equilibrio e ten dado por aí moitos recitais, mesmo co grupo de rock Desertores. «Son moi bos amigos e un pouco provocadores; nalgunha ocasión case tivemos que saír correndo».
-Creo que é unha novidade que unha escritora apareza no seu libro espida, a corpo descuberto, como modelo fotográfica.
-¿Temes o escándalo?
-Eu non estaba moi convencida das miñas posibilidades coma modelo. É un traballo duro e difícil e que require certas calidades. Foi Xulio quen me convenceu de que podía resultar. Sei que ten riscos e que me expoño a moita frase estúpida, porque de entrada, no libro, a quedada vai ser coas fotos. Pero tamén sei que haberá outra xente que irá máis alá, que valorará o que hai no libro de nova experiencia, de diálogo entre a imaxe e a palabra.
-¿Non tes a sensación, como outros escritores, de que, ante a potencia visual -fotografía, cine, vídeo-, os libros e as palabras andan en derrota?
-Creo que os que escribimos estamos moi acostumados a facer as cousas desde o silencio. A plástica, a música, entran moi directamente, conseguen de inmediato un impacto. Entrar nun libro é máis custoso. Un libro pide demasiado. Pero hai que rebotarse contra iso. Rebotarse contra a concepción do libro coma un cadáver morto nun anaquel. Xa cando facía os recitais, loitaba contra iso.
-A túa estética, a túa poética, non coincide cos referentes tópicos da poesía galega de hoxe, non parecen estar aquí as túas principais influencias.
-Se puidese escoller unha reencarnación sería sen dúbida a de Lou Reed en feminino. Creo que hai moitas cousas que valorar e recuperar na literatura galega, pero que tamén chegará o momento en que se pasará da metade do que hoxe temos por clásicos.
-¿E non te sentes «identificada» cunha xeración literaria?
-Pero, ¿onde están? A miña xeración en galego, ¿onde está?
-Iso de ser unha muller nova que escribe en galego, ¿favoreceute ou non?
-Cando de organizar algún acto se trataba, ou de calquera outra historia, eu escoitei moitas veces a frase «e agora necesitamos unha chica moderna que escriba en galego». Reboteime contra iso. Tiven incluso follóns. É como se che din: «Necesitamos un chico que xogue ó baloncesto e que escriba en galego». Non se pode utilizar a ninguén coma un floreiro, coma un comodín, aínda que ás veces o xogo comercial leve a esas cousas.
-Poderiamos dicir que pertences á xeración de «Rumble fish» [«A lei da rúa», o filme de Coppola]. ¿Fuches unha adolescente rebelde?
-Si, tiven unha época moi revoltosa. Deixeille o título de bacharelato a meu pai na man e díxenlle que quería vivir independente. A esa idade, 16 ou 17 anos, comecei a buscarme a vida. Tiña moi interiorizado o anceio de independencia. Sorpréndeme hoxe que xente de 20 anos prefira estar na casa. Rebotábame ademais o sistema de estudos, cría que todo o que necesitaba podería aprendelo pola miña conta, e iso, o dos estudos universitarios, si que o boto de menos agora, porque tes que remontar certas limitacións.
-Octavio Paz subliña o feito paradoxal de como no final deste século tan racionalista o que está en alza son as relixións e os nacionalismos. ¿Que pensas diso?
-Creo que é algo comprensible. Ámbalas dúas cousas reflicten a necesidade humana de ter algo ó que agarrarse. Os nacionalismos, por exemplo, tal como os entendo eu, son necesarios para recoñecerse nunha dinámica que arrasa as diferenzas.
-¿E como entendes o feminismo?
-Dáme rabia ter que dicir que son feminista. Pásame igual que co nacionalismo. Deixarei de ser unha cousa e outra cando as nacións soxulgadas non o sexan e as mulleres discriminadas non o estean.
-¿Gústache ir de compras?
-Non, non me gusta ir de compras. Antes prefiro fregar a casa que ir de compras.
-¿Escribícheslle poemas a algún mozo?
-Fixen moitos poemas a chicos. E inventei personaxes a partir deses chicos como fixestes os homes coas mulleres durante centos de anos.
-¿Que viaxe recordas especialmente?
-Todos, especialmente os últimos, a Turquía e Marrocos, onde estiven por segunda vez o ano pasado. O linde do deserto paréceme algo incrible. Fálase moito de «aldea global», de que xa non hai distancias, pero en realidade creo que non temos a menor idea de como é o mundo.
-¿Como te recordas de nena?
-Teño a sensación de que só tiña ollos. Cando miro as fotos, é o que vexo. Teño un irmán, o que me segue, e eu véxome detrás, calculando, calando cantidade.