Basilio Losada: «A vida é moi fermosa, din que é moi curta, eu digo que é demasiado longa»

A Real Academia Galega celebra mañá (12 horas) o ingreso do escritor, tradutor, investigador, crítico e docente Basilio Losada (Láncara, 1930) como membro de honra. Primeiro catedrático de Filoloxía Galega na Universitat de Barcelona e referencia obrigada no espallamento da cultura galega no exterior desde os anos 60, dedicará o seu discurso ás primeiras novelas de Rosalía.

-Son moitos recoñecementos.

-Teño 85 anos, pasei máis de 40 ensinando nas universidades de Barcelona, California, Illinois, Amberes... Moitas viaxes, vivín por tempos en vinte países distintos de Europa e seis de América. Fixen moitos amigos. E, como agora pensan que vou morrer (é lóxico, tamén o penso eu), pois organízanme cousas gratas. Así, teño a sensación de que a miña vida non foi un baldeiro. Xubileime voluntariamente dos cursos de California en xullo. Estas pompas que agora recibo... Dicía un amigo meu: «As pompas son sempre pompas fúnebres». Iso é o que me está pasando.

-Ben polo fillo do ferreiro.

-Nunha aldea galega todos traballaban de todo. Toda a miña familia eran ferreiros. E eu podía ser ferreiro tamén, se non fora por un incidente que mudou o meu camiño. Ao meu pai pegáronlle catro tiros un dos últimos días da Guerra Civil, e estaba a morrer no hospital cando nos avisaron a miña mai, a meu irmán e a min. Eu tiña nove anos. Fixemos unha maleta de cartón e viñemos a Barcelona para ver como morría. Iso cambiou a miña vida.

-¿Escribirá as súas memorias?

-Agora pídenmo. Pero xa non teño gana de escribir. Tiven que escribir moito, demasiado quizá.

-Serían moi valiosas.

-Son típicas de alguén que viviu entre 1930 e o 2015 e que naceu nunha aldea galega. Eu dicíalle aos alumnos norteamericanos que nacín no século XII. Na aldea non cambiara nada desde a Idade Media. Eu nacín no século XII e vivín ata un mundo do século XXI que eu non entendo. Francamente estou canso de vivir. Vexo todas esas tecnoloxías que non me interesan nada... Eu podía facer todo coas mans, non manexo ordenadores, a única tecnoloxía miña é o teléfono móbil. Son case un analfabeto do século XXI.

-Escribe a man...

-Si, si. Escribo a man. Ou a máquina. Eu odio as tecnoloxías que substitúen o traballo das mans. As mans son a grandeza do home, da especie humana. Coas mans aprendemos a ser persoas, a liberarnos da nosa condición animal. Para facer o discurso que lerei mañá tiven que andar buscando a ver quen tiña aínda unha máquina de escribir. Iso dá a medida de que o meu mundo xa non é este no que vivo como unha propina.

-Traducir, ensinar, escribir... ¿Cal é maior das súas satisfaccións?

-Cando era neno, polas mañás, abría a fiestra do meu cuarto e xa vía toda a fermosura do mundo. Xa con 70 anos subía, abría a fiestra, para recibir aquela mensaxe dos bosques, do río, incluso da xente... Porque alí non se perdeu nada. No val de Láncara todo o mundo fala galego. Eu buscaba a miña lingua, o mundo que me construíu. Viaxei moito, pero todo o mundo que eu levaba en min e polo que traballaba era servir á miña xente, devolverlles o galego aos emigrantes.

-A dignidade, a autoestima.

-Un día tomando un taxi en Barcelona, díxenlle ao taxista: ¿Vostede é galego? Si, respondeu, pero son case de León. Aquel home deume pena. É un home minguado, pensei, sen a forza interior que dá saber onde nacemos. Isto me marcou a idea de que a miña cátedra de Barcelona tiña que ser un servizo a esta xente. Esa foi a miña vida: aproveitar un certo prestixio universitario para devolverlle a dignidade á emigración, quitarlle o complexo de inferioridade que puxeran sobre nós séculos escuros, de dominancia miserenta.

-¿Medra o interese polo galego?

-Ata o século XIX o galego era a lingua dos pobres. Hoxe é a lingua dos pobres e dos intelectuais, da xente que escribe, que le, dos políticos, que falan un galego malo, pero que o falen. Non sei se medra, pero penso que nunca se falou un galego tan bo, nin nunca se escribiron tantos libros. Nas universidades de Galicia hoxe sae xente que falará galego ou non o falará, pero respecta a lingua do país. A única obra que os galegos fixemos ao longo de mil anos, todos xuntos, desde o século X hasta o XXI, é un elemento cultural que o mundo non debe perder.

-Diga dous autores para iniciar a alguén no amor ao galego.

-Fundamentalmente Galicia é un país feito polos seus poetas. Todo o importante, dende o século X, o que nós construímos para o mundo, foi feito por poetas. Entón, hai que empezar por Rosalía. Rosalía chegou a esa consciencia que eu luminosamente tiven un día. Diso vou falar mañá. E Cunqueiro. Poucos escritores hai coa potencia verbal, de creación, a fantasía, o humor, a graza expresiva de Cunqueiro. E outro poeta, Pimentel, meu médico cando era un neno, que non era galegofalante porque era un burgués, pero con nós, cos pobres...

-Os autores que escribiron en castelán son escritores galegos.

-Cadaquén debe escribir na lingua que domina mellor, pero respectando aos outros. Ninguén é superior na lingua que utiliza.

-¿Como vive o independentismo?

-Amo esta terra. Pero hoxe Cataluña é nun país dividido, incluso nas familias, entre irmáns. O contrario do que debe ser a política. Síntome desalentado. Aquí ninguén fala diso, a xente ten medo. Hai unha división terrible, entre bos cataláns que son independentistas e bos cataláns que non o son. Para os anos que me quedan, poucos, quixera vivir na Cataluña na que levo vivindo 75 anos, pero cada vez síntome máis incómodo. E é o sentir de moitos. O meu primeiro alumno de galego foi Carod Rovira. A vida é moi fermosa, moita xente di que é moi corta, eu digo que é demasiado longa.

---

---

---