EN PRIMEIRA PERSOA | O cinema era o mellor tren eléctrico co que nunca soñara, refuxio fronte á intemperie
05 feb 2023 . Actualizado a las 23:44 h.Un dos meus primeiros recordos é o dunha máquina compacta, pesada, xermánica… O descubrimento do cinema foi para min coma un disparo na noite, como a aparición dun buque mercante coas luces acesas na madrugada. Canda neno alimenteime, por riba de todo, de películas. Aquel feixe de luz do proxector mesturado co fume do tabaco. Ese escenario máxico, escuro, misterioso. O cinema era o mellor tren eléctrico co que nunca soñara; era un refuxio fronte á intemperie.
Cando o meu avó materno, Vicente Carril Pérez, atracou por vez primeira como emigrante aos Estados Unidos, Charles Chaplin era o home máis famoso do mundo e o cinema un negocio en eclosión. Así que levado por eses ventos favorables decidiu abrir unha sala en Camariñas. Chamáronlle Rialto, emulando a un local da rúa 42 de Nova Iorque; aínda que popularmente o seu alcume era o cine «dabaixo».
O primeiro filme que se estreou foi un clásico de aventuras: A traxedia do Bounty, no ano 1957. Os prezos foron evolucionando. Os maiores pagaban tres pesetas pola entrada, os cativos unha peseta. As sesións eran o sábado ás dez da noite e os domingos ás catro, sete da tarde e a derradeira sesión outra vez ás dez. Cando se cortaba a luz eléctrica, nos frecuentes temporais de inverno, había que agardar as veces horas ou ben devolver o prezo da entrada. Certa noite foise a luz faltando dez minutos para o desenlace da película e armouse un bo balbordo.
Unha fin de semana de febreiro, o proxeccionista, bébedo, iniciou a exhibición do filme polo último rollo, é dicir, a película comezou polo final. Os asubíos escoitábanse en América. No Rialto estaba prohibido o alcohol para evitar pelexas. En cambio, bebíanse litros de gasosa e debullábanse toneladas de pipas. As cascas caían desde o galiñeiro; agora chamaríanlle zona vip, ata as cadeiras de abaixo. Cada vez que alguén se erguía e pasaba por diante da luz da cámara os da zona de abaixo berraban: cabesa!
O público interactuaba co argumento. As paixóns vivíanse dentro e fóra da pantalla. Apupaban aos malfeitores e aplaudían ao chico da película, o protagonista. Se a película era de romanos ou mosqueteiros acababan loitando con espadas de madeira nos descansos; si do lonxano Oeste utilizaban pistolas caseiras, si de Bruce Lee ensaiaban golpes e ademáns de kung fu. Algunhas parellas mesmo bailaban coas cancións de Jorge Negrete, Pedro Infante ou Javier Solís. Outros acudían ao Rialto exclusivamente a meter man e darse o lote. A película máis taquilleira da historia do vello cinema foi Pasión prohibida, con Susana Estrada (a actriz que se carteaba co fotógrafo Ramón Caamaño). Tres días de cheo absoluto. Non había entradas. A película fora clasificada S polo goberno de Adolfo Suárez. O Rialto pechou no ano 1984, ao non ser quen de competir coa puxanza da nova era do vídeo e co cine Moderno, o cine «darriba».
Como describir a beleza do cinema de noutrora? Ou se cadra, eramos nós máis inxenuos e abondaba pouca cousa para asombrármonos ou facernos rir e chorar? O cinema é como entrar nunha caixa de soños. Os espectadores saen dun estadio de fútbol, dun concerto musical ou mesmo do teatro, charlando, intercambiando impresións, aprobando ou desaprobando o que viron. En cambio, os espectadores que saen dun cine camiñan máis calados, cabisbaixos, silenciosos.
Gardo algunha das vellas fotos das carteleiras no faiado, como un tesouro. O solar aínda permanece intacto resistindo a especulación e as ofertas inmobiliarias.
Emoción contida
Un día de outono entrei no Rialto sixilosamente, coa emoción contida. Pouco queda do vello escenario. Apenas unhas cantas ringleiras de butacas na planta alta. A tea da pantalla retirárona hai xa anos. Pero avancei e alá no fondo estaba a arcaica, pesada e compacta máquina. O meu tío púxoa á venda, pero ninguén puxou por ela, ningún museo amosou interese. En novembro estivo a piques de mercala un premio Goya para a súa colección privada. Finalmente botouse atrás. Non importa. Mellor así. Xa cumpriu co seu destino.
Quen é
Xusto López Carril. Xornalista muxián, locutor da Radio Galega dende os primeiros anos da creación da emisora pública desta comunidade. Sumamente vinculado á Costa da Morte, ten participado ao longo da súa traxectoria como comunicador na condución dos máis diversos actos. Ligado tamén á Asociación de Amigos de Gervasio Sar, este mesmo venres conducía a presentación do proxecto «A senda poscrita», onde foi parabenizado e situado como referente da comunicación en Galicia polo secretario xeral de Cultura, Anxo Lorenzo.