Do tío de miña avoa Dulcerina, Francisco, non queda nada máis que o sobre dunha carta descolorida de hai máis de cincuenta anos. Marchou antes da diáspora do encoro, sen saber que nunca os seus ollos volverían a ollar o que un día coñeceu. Outros familiares dela, marcharon a Inglaterra e, alí, mentres traballaban en hoteis colosais e maxestuosos, aproveitaban para aprender na Escola de Idiomas un inglés que distaba moito do galego da Costa da Morte. Algún irmán, tamén probou sorte no Brasil, un país que precisaba man de obra pero que contiña aínda unha violencia endémica.
De tío Francisco, que marchou para a Arxentina, nada máis que conservamos ese sobre, desgastado polo paso dos anos pero fermoso. Contén unhas lapelas violetas por dentro que demostran o elegante da época. Semella imposible de concibir que, un estado que acolleu hai pouco menos de cen anos a tantos españois, fose neste ano a primeira soberanía na pandemia en consolidarse en suspensión de pagos. España, aínda que non é un país boiante, é bastante diferente en desenvolvemento se botamos a mirada atrás.
Tío Francisco nunca regresou, di miña avoa. As últimas cartas remitidas dende Galicia nunca foron correspondidas e nin sequera sabemos se chegou a lelas. Se miña avoa é agora unha anciá, damos por suposto que el morreu hai moitos anos nas terras da Patagonia, sen volver xamais ao seu Mazaricos natal, cheo de tristeza e remorsos.
Por iso, cando vexo a xenofobia dalgunha xente cara os manteiros que venden bolsos na rúa, penso na demagoxia que convive en nós, como arma de destrución masiva. Penso nos nenos que afogan no Mediterráneo fuxindo das bombas en Siria. Penso na dor allea, e sinto a dor nas miñas propias carnes.