Nestes tempos que nos tocan, aproveitamos a saír para dar un paseo nesa hora en que a luz é unha penumbra e na radio falan de cousas distendidas, pero non sei por que, os pés, sen premeditalo o cerebro, lévannos por onde eles queren, é como se tivesen autonomía propia e cando non hai unha dirección específica marcada, aló eles motu propio me arrastran a recunchos por onde, nalgún caso, levaba anos sen pasar. Este mes, seguramente por ser o mes dos defuntos, os pés decidiron pasar por diante do coruñés cemiterio de Santo Amaro, lugar de eterno descanso para os seus inquilinos e de permanente lembranza para nós; ese camposanto que semella unhas gradas «en suave declive sobre a ría», como di o escritor X. M. Monterroso Devesa no seu libro-guía sobre este lugar onde tantos persoeiros repousan.
Non son afeccionado a visitar cemiterios (non me entendades mal), cada un de nós temos os nosos lugares de lembranza e memoria nas nosas vilas, pero si me gusta parar de cando en vez en Iria para ler a placa que recorda onde un día descansou Rosalía ou en Boisaca, onde se xuntan nun recuncho, Aurelio Aguirre, Valle Inclán, Antón Fraguas e Díaz Pardo, para non esgotar conversas. Pero este coruñés onde repousa Murguía en compaña do seu fillo Ovidio e algunhas fillas, Curros, Pondal, Lugrís, os Villar Ponte, Tettamancy, Francisca Herrera, Juana de Vega e tantos persoeiros da nosa historia e da nosa cultura, músicos, escritores, pintores, historiadores, políticos, empresarios e artesáns, converten a este nun verdadeiro panteón de galegos ilustres a quen non lles importa compartir edificio, ás veces, con outros doutra catadura sen facer certo iso de que a morte iguala, porque uns permanecen na memoria e outros no arrepío, uns en solemnes panteóns e outros a ras de chan, uns son lembrados con flores e outros co esquecemento.
Aquí é de supoñer que nunca remata o debate, e preguntámonos que se dirán Seoane e Llorens os dous pintores veciños de apousento ou Fernández Flórez e Pérez Lugín tan cerca o un do outro. Se puidésemos escoitalos estou seguro que sería un verdadeiro pracer contrastar a diferenza de opinión de Moncho Valcarce e o señor Barrié ou de Pucho Boedo discutindo de música con Canuto Berea ou co mestre Chané agora que nada lles mete apuro, alongando a conversa sen preocuparse polo paso do tempo, como o santo que lle dá nome a este lugar se despreocupou mirando un xardín durante trescentos anos equivalentes a un suspiro na eternidade.
Ata aí é a onde estes días me están levando os pés para sentir o gurgullar da vida xa no amplo adro onde os nenos xogan á mariola e os maiores á petanca, escoitando o rechouchío dos enloitados estorniños preparándose para pasar a noite nas árbores do entorno, verdadeiros elementos de vida onde tantas persoas fican finadas, que non mortas, permanentemente na memoria e nas obras que deixaron para todos nós. No, a min non me pasou o de santo Ero da Armenteira, non quedei engaiolado do canto dos paxaros, porque coa súa música de fondo só tiña lembranzas para eses anacos de historia conservados en tan luminoso lugar.
Se fose certo iso da outra existencia tras a morte, posiblemente me atrevería a pasar unha noite en Santo Amaro para escoitar, asexando ó amparo dalgunha campa, a estes finados que nunca se poderán chamar mortos.